Erdoğan-Biden görüşmesi Türk-Amerikan ilişkilerini nasıl etkiler?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Lideri Joe Biden ortasında Brüksel‘de gerçekleşen görüşme, Türk-Amerikan münasebetlerinin geleceği açısından ihtiyatlı bir optimistlik ortamı yarattı.

Türkiye’nin NATO’ya bağlılığını güçlü sözlerle lisana getirmesi ve Afganistan’da yeni bir misyona hazır olduğunu kaydetmesi de ABD ile ilgilerde olumlu bir öge olarak değerlendirildi.

Biden’ın 20 Ocak’ta vazifeye başlamasının akabinde birinci sefer 23 Nisan’da telefonda konuşan iki başkan, 14 Haziran’da birinci yüz yüze görüşmelerini Brüksel’de bulunan NATO karargâhında, NATO tepesi marjında gerçekleştirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Biden’ın G7 başkanları dışında yüz yüze görüşme yaptığı sonlu sayıda başkan ortasında yer alması dikkat çekti. Toplamda yaklaşık bir saat görüşen iki önder, yarım saati aşkın bir müddet baş başa görüştü; daha sonra heyetlerle devam etti.

Görüşmenin içeriğine ve alakaların bundan sonraki seyrine ait değerlendirmeler, iki başkan tarafından düzenlenen basın toplantılarıyla kamuoyuna duyuruldu.

Hem Biden’ın hem de Erdoğan’ın açıklamalarında kullandıkları yumuşak ve olumlu ton ile bilhassa Erdoğan’ın görüşme öncesine nazaran çok daha ölçülü bir lisan kullanması dikkat çekti.

Görüşme öncesinde NATO başkanlar doruğu sırasında da karşılaşan ve ayakta kısa bir görüşme gerçekleştiren Erdoğan ve Biden’ın sıcak ve samimi haller içerisinde oldukları gözlenmişti. Bu havada gerçekleşen ikili görüşmenin “yapıcı ve verimli” geçtiği her iki tarafça da lisana getirildi.

Erdoğan’ın 3 temel iletisi

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın basın toplantısında yaptığı açıklamalarda üç temel bildiri öne çıktı.

Bu iletilerin başında Erdoğan’ın, Ocak 2020’de kendisi için “otokrat” tabirini kullanan, 24 Nisan iletisinde da 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan ABD Lideri ile alakasını “uzun yıllara dayalı dostlukla” tabir etmesi oldu.

Biden’ı her iki olayda da sert tabirlerle eleştirmiş olan Erdoğan, Brüksel’de hem beden lisanıyla hem de dostluk tabirleriyle ABD Lideri ile ortasında ikili bir sorun olmadığı iletisini vermiş oldu.

Erdoğan’ın ikinci değerli iletisi, “Türk-Amerikan ilgilerinde çözülemeyecek bir sorun olmadığına” ait değerlendirmesi oldu.

Basın toplantısında Türkiye ve ABD açısından en değerli iki sorun olarak görünen Washington’un, omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne takviyesi ve Ankara’nın Rus S-400 silah sistemleri alması bahislerine değinen Erdoğan, taraflar ortasında direkt ve aktif bir diyalogla bu problemlerin aşılabileceğini tabir etti.

ABD’nin YPG’ye dayanağını isim vermeden eleştiren ve genel olarak müttefiklerin “Türkiye’nin terörle gayretine dayanak vermediğini” söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, S-400 konusunda ise mevcut statükonun değişmeyeceği belirtti.

Erdoğan’ın üçüncü ve tahminen de en değerli iletisi, Türk-Amerikan bağlantılarının işbirliği yapılabilecek bölgesel problemler üzerinden derinleşip gelişebileceğine ilişkindi.

Karşılıklı hürmet ve anlayış vurgusu yapan Erdoğan, “İşbirliği alanlarımızın sorun başlıklarından daha geniş ve güçlü bir görünüm sergilediğini düşünüyoruz” kelamlarıyla bundan sonraki sürece verdiği ehemmiyeti göstermiş oldu.

Dışişleri Bakanları temasta kalacak

Biden ise basın toplantısında Erdoğan’la görüşmesine ait kısa bir bilgi verdi. Biden, “Ekiplerimiz görüşmelere devam edecek. Türkiye ile ABD ortasında gerçek bir ilerleme kaydedeceğimize inanıyorum” sözlerini kullandı.

Erdoğan-Biden görüşmesinde ele alınan bahislerin takibi için iki ülke dışişleri bakanlarının temasa geçmeleri ve diyaloğu devam ettirmeleri öngörülüyor.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ilgilerin yol haritasının belirlenmesi için ABD tarafına bir vizyon evrakını sunduklarını ve cevap beklediklerini kaydetmişti.

Bu kapsamda görüşmeler için ya kendisinin Washington’a gidebileceğini ya da ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Türkiye’ye gelebileceğini söylemişti.

Soykırım ve insan hakları konusu

İkili görüşmelerde gündeme gelmeyen mevzular da Erdoğan-Biden görüşmesinin seyrine ait kıymetli işaretler verdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan hem 26 Mayıs’taki TRT röportajında hem de 13 Haziran’da Brüksel’e gerçek yola çıkmadan evvel düzenlediği basın toplantısında, 1915 olaylarının “soykırım” olarak tanımlanmasından kaynaklanan rahatsızlığını Biden’a ileteceğini açıklamıştı.

Lakin basın toplantısında, bu bahsin gündeme getirilip getirilmediği sorulduğunda “Hamdolsun gündeme gelmedi” cevabını veren Erdoğan, en sıkıntılı bahsin masaya taşınmamış olduğunu belirtmiş oldu.

ABD Lideri Biden da, basın toplantısında, Türkiye ile ilgileri olumlu perspektiften değerlendirmeyi tercih etti ve başta insan hakları ve demokrasi ile ilgili Washington’un telaşlarını kamuoyuna aktarmadı.

Biden’ın bu taraftaki davetlerini baş başa ya da heyetler ortası görüşmelerde Erdoğan’a iletip iletmediği ise bilinmiyor.

Erdoğan’dan ‘güçlü NATO’ vurgusu

Erdoğan’ın bildirilerinde dikkat çeken bir öbür kıymetli vurgu NATO müttefikliğine yaptığı vurgu oldu.

Başta ABD ve Fransa olmak üzere kimi üye ülkelerin Türkiye’yi “müttefiklik ruhuna uygun davranmamakla” eleştirdikleri bir devirde NATO tepesine katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, yalnızca ittifaka olan taahhütlerini değil tıpkı vakitte NATO platformunda gelişen Türk-Amerikan münasebetlerine de vurgu yapmayı tercih etti.

Cumhurbaşkanı’nın “Üye devletler, kurucu unsurlarına sahip çıkmalı ve İttifak’ı güçlendirmelidir. Akdeniz’den Karadeniz’e, Avrupa’dan Asya’ya kadar NATO’nun sağladığı güvenlik şemsiyesine muhtaçlık duyulan her yerde, ittifak etkin rol üstlenmelidir. Periyot sorumluluktan kaçma değil, elini taşın altına koyma devridir. Özellikle NATO’nun global sınamalar karşısında daha aktif inisiyatifler üstlenmesi gerekmektedir.” kelamları bu yaklaşımı somutlaştıran bir bildiri olarak değerlendirildi.

Türkiye’nin Afganistan’da Kabil Milletlerarası Havalimanı’nın inançlı bir formda işletilmesi için askerlerini tutma eğilimi ve tekrar Afgan hükümeti ile Taliban ortasında en son bir mutabakat için devrede olması; bu yeni periyotta ittifak içindeki rolünün daha da artması açısından değerli bir işaret olarak bedellendiriliyor.

İhtiyatlı optimistlik hakim

Ankara’da yapılan değerlendirmelerde, Türk-Amerikan bağlantılarındaki temel yapısal meseleler ve var olan inanç buhranı nedeniyle, bağlarda süratli bir olağanlaşma yerine basamaklı bir güzelleşme beklenmesi gerektiği fikri öne çıkıyor.

ABD Kongresi’ndeki güçlü Türkiye muhalefeti ile Rum, Ermeni ve Yahudi lobilerinin aktifliği nedeniyle güzelleşme sürecinin kırılgan olduğuna dikkat çekiliyor.

Bu muhalif halin bilhassa S-400 konusunda kendisini göstermesi ve Kongre’nin Beyaz Saray üzerinde tekrar baskı kurması durumunda Türk-Amerikan ilgilerinde yeni bir buhranın oluşabileceği öngörülen riskler ortasında. Türkiye ve ABD, bu hususta kesin bir tahlile ulaşana kadar bu riskin varlığını sürdüreceği öngörülüyor.

Bunun yanı sıra, Doğu Akdeniz ve Kıbrıs bahislerinde yaşanabilecek olumsuz gelişmelerin direkt Ankara-Washington münasebetlerini de etkileyeceği, bu nedenle mevcut durumun lakin ihtiyatlı optimistlik kavramıyla tanımlanabileceği yapılan değerlendirmeler ortasında.

Bir önceki yazımız olan Türkiye'nin en yüksek barajının su tutacağı tarih belli oldu başlıklı makalemizde Baraj, Barajı ve Gövde hakkında bilgiler verilmektedir.