İşçilerin yarısı kirada oturuyor

MİTHAT YURDAKUL Ankara – Son devirlerde konut kiralarında yaşanan fahiş artışlar, bilhassa büyükşehirlerde ağırlaşan emekçi ve memurların gelirlerinin kıymetli bir kısmını evsahiplerine bırakmasına neden oluyor. Yarısından fazlası kirada oturan çalışanlar, bilhassa üretimin ağırlaştığı büyükşehirlerde kira baskısı altında. Memurun talebi ise konut yardımı.

Resmi bilgilere nazaran, temmuz prestijiyle kira masraflarını de içeren yıllık tüketici enflasyonunda konut harcamaları yüzde 19.1 artarken, aylık bazdaki artış ise yüzde 5 oldu. Konut harcamalarının toplam harcamalardaki hissesi TÜİK’e nazaran yüzde 15 olurken, sendikalara nazaran ise bu oran daha fazla. Ailelerde kira harcamalarının toplam gelire oranı 3’te 1’e, tek başına yaşayan çalışanlarda ise yarıya kadar çıkıyor. Ayrıyeten TÜİK’in yüklü olarak yasal kira artışı üzerinden oluşturduğu kira endeksiyle, yeni kiraya verilen konutların fiyatları ortasında da makas bulunuyor.

Taban fiyatı geçti

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi ile sahibinden.com internet sitesinin yaptığı araştırmaya nazaran, Türkiye genelindeki ortalama kiralık ilan metrekare kıymeti, 2020 Temmuz ayında 15.4 TL iken 2021 Temmuz’unda 19.8 TL oldu. Buna nazaran, metrekare başına yüzde 31.1 artan kiralık konut ilan kıymetleri, yüzde 21.5’lik minimum fiyat artırımından yaklaşık 10 puan fazla arttı.

2 binden 5 bine yükseldi

Birleşik Metal-İş Lideri Adnan Serdaroğlu, Milliyet’e yaptığı açıklamada, araştırma merkezlerinin yaptığı araştırmaya nazaran, çalışanların yüzde 50’sinden fazlasının kirada oturduğunu söyledi. Koronavirüs salgınının evvelki periyotlarında, üniversitelerin uzaktan eğitim yapması üzere nedenlerle konut piyasasının durağanlaştığını, lakin şu anda talebin tekrar arttığını lisana getiren Serdaroğlu, “Bazı özel periyotlarda kira artışları bu türlü afaki oluyor. Bu yıl çok rahatsız edici ölçüde artışlar var. 2 bin liralık kiraların 4-5 bin liralara çıktığını görüyoruz. Azamî ile asgarî ortasındaki istikrar 2 katına çıkmış durumda” dedi.

Neyin maliyeti?

Başta İstanbul olmak üzere pekçok fırsatçı mesken sahibinin, mevcut kiracıları çıkarıp meskenlerini birkaç katı fiyatına kiraya verdiğini anlatan Serdaroğlu, “Şu anda, anında kiracı bulma durumu da çok talep yaratıyor. Geliri sonlu olan personel için yeni maliyet kapısı açılıyor. Toplu kontratlarda bu mevzulara spesifik olarak girmiyoruz. 1 yıl içindeki fiyat kaybına bakıyoruz” dedi. Bu periyot besin ve ulaşımın yanı sıra kiralarda da yüksek fiyatlar tespit ettiklerini lisana getiren Serdaroğlu, “Normal periyodun çok üstünde artış oldu. Genel maliyet artışının dışında konjonktürel çıkarcı yaklaşımlar da var. Besinde gübre ve mazot üzere maliyetler var. Kirada neyin maliyeti var?” dedi.

Ucuz krediyle mesken alanlar acısını çıkarıyor

Bir periyot konut kredilerinde faizlerin düşmesi nedeniyle pek çok kişinin ikinci, üçüncü, dördüncü konutu aldığını anlatan Birleşik Metal-İş Lideri Adnan Serdaroğlu, “İkinci, üçüncü meskeni alanlar, birinci meskeni alanlardan daha çok oldu. 

Krediyle meskeni alıp kiraya verdiler. Artık acısını çıkarıyorlar” biçiminde konuştu.

Bilhassa İstanbul’da Kadıköy ve Beşiktaş üzere ilçelerde çok yüksek kira fiyatları tespit ettiklerini lisana getiren Serdaroğlu, “Kiracılara sistem içinde dayanak olacak bir sistem yok. Fahiş fiyata bugüne kadar müeyyide uygulanmadı, seyirci kalındı. Biz daha toplu mukavelelerden artırım almadan, güya artırım yansımış üzere onun karşılığını alma sıkıntısına giriliyor” dedi.

‘Lojmanlar satılıyor yardım istiyoruz’

Türkiye Kamu-Sen ve Türk Sağlık-Sen Genel Lideri Önder Kahveci kira artışlarının TÜİK’in açıkladığı sayıların üzerinde olduğuna dikkat çekti. Memurların yüksek kiralara karşı desteklenmediğini lisana getiren Kahveci, “Kira yardımı talebimiz var” dedi. Pek çok memurun lojman hakkının dışında kaldığına dikkat çeken Kahveci, “Lojmanların ekseriyeti satılıyor. Memurlar lojmandan çok da faydalanamıyor” diye konuştu. Kira meselesinin toplu kontratlarda de gündeme gelmediğine işaret eden Kahveci, aile çocuk yardımı üzere, gösterge ve katsayıya nazaran artan oranda kira yardımı yapılması gerektiğini kaydetti.

‘Körfez sermayesi rayici artırdı’

Tek Besin İş Genel Lideri Mustafa Türkel, toplu kontratlarda kira artışının tek başına ele alınmadığını, genel harcamalarda TÜİK datalarının ele alındığını anlattı. Genel harcamalarda da resmi enflasyon sayılarının üzerini dikkate aldıklarını söz eden Türkel, “Kira fiyatlarında büyük kentlerdeki arz-talep istikrarının yanı sıra kentsel dönüşüm de belirleyici olmaya başladı. İstanbul Anadolu yakasında 70 bin konut kentsel dönüşüme girdi lakin 350 bin konuta gereksinim var. Evvelden herkesin başını soktuğu bir konutu olurdu. Körfez sermayesi gelince fahiş fiyatlar oluştu. İstanbul’un Avrupa yakasında 5-7 bin liralara ulaşan kiralar oluşmuş. Toplu mukavelelerde sürdürülebilirliğe bakıyoruz. Bunların hepsini yansıtmaya çalışsak, bu sefer işsizlik, kayıtdışı çalışma artacak” diye konuştu.