“Şahmaran’ın iç dünyasını anlattım”

Seray Şahinler – Tiyatro ve seslendirme sanatkarı Suzan Acun İlhan, kurucusu olduğu Tiyatro Gaia’nın birinci oyunu “Şahmaran” ile sahnede…  Mitolojinin meşhur hikayelerinden Şahmaran’ı ve tarihi serüvenini bugüne taşıyan sanatçı, Gülseren Aydın ile birlikte yazdığı oyunda bayanın dünden bugüne yaşadığı değişime, dönüşüme, bayana atfedilen manalara ve bugün gelinen noktaya dikkat çekiyor. Pandemi nedeniyle dijital prömiyer yapan oyun Ekim ayında birinci sefer Kadıköy’de izleyiciyle buluşacak. “Şahmaran”ı Suzan Acun İlhan’dan dinledik…

“Şahmaran”ın sahnedeki serüveni nasıl başladı? Neden bu öyküyü seçtiniz birinci oyun için?

“Şahmaran”ın serüveni Tarsus Kent Tiyatrosu’nun daveti üzerine “Ezop” isimli oyununu izlemek üzere yaptığım ziyaretle başladı. Tarsus tarih kokan, sokaklarında efsanelerin, mitlerin kokusunu hissedebildiğiniz bir ilçe. O bölgeye dair bir şeyler yapmak istedim. Tarsus Kent Tiyatrosu Genel Sanat Direktörü Nihat Çapar’ın da yönlendirmesi ile ortaya “Şahmaran” çıktı. 27 yıldır özel tiyatrolarda içerik ve matematik olarak çok âlâ metinlerde değerli rolleri üstlendim. Kaygısı olan, derinlikli oyunları çok seviyorum. Bu alışkanlıkla Şahmaran’ın öyküsü beni hem bir oyuncu hem bir bayan olarak çok etkiledi. Şahmaran, çok katmanlı bir kişilik; kıssası çok derin ve manalı. Bu kadar güçlü bir bayanı sahneye taşımak, onun üzerinden bayanın tarihteki seyahatini anlatmak istedim.  Tiyatro Gaia ismini Yunan mitolojisinde yeryüzünü simgeleyen tanrıça Gaia’dan alıyor. Gaia her şeyin yaratıcısı, her şeyle etkileşim halinde olan toprak ana… Tüm rablerin ve titanların annesi olarak tasvir ediliyor. Bu nedenle büsbütün tesadüf olsa da Tiyatro Gaia’nın birinci oyunu olmayı sonuna kadar hak ediyor.  

“Şahmaran”ın kültürel ve mitolojik manası ve atıfları sizi hem yazarken hem sahnelerken nasıl etkiledi?

Sanırım çok yılın ve deneyimin akabinde cebimde biriktirdiklerimi paylaşmak istedim. Artık tiyatroda yalnızca bir oyuncu olarak değil, müellif, direktör ve idareciliği de deneyimlemek istedim. Oyunu dramaturg, sanarist Gülseren Aydın ile yazdık. Daha evvel de yazdığım iki kısa oyunum var. Lakin “Şahmaran”, seyirci karşısına çıkan birinci oyunum. Benim Şahmaran’ım nasıl olduğunu oyunda anlatıyorum. Ama yazarken de oynarken de daima şunu düşündüm; vücudunun yarısı yılan yarısı insan olan bir varlığın insanların açgözlülüğü nedeniyla insan yanını yaşayamaması nasıl bir yüktür? Nasıl bir fedakârlıktır? İnsan yanının gereksinimlerini yok saymak nasıl bir güç ister? Tanrıça olmak, bilge olmak nedir, bir yanından vazgeçmeye bedel mi? Bağışlamak nedir? Neden bağışlarız? Şahmaran’ın kıssası beni bu soruların cevaplarını aramaya, araştırmaya itti. Ve hem muharrir hem oyuncu olarak çok keyifli bir seyahati deneyimlememe neden oldu.   

Suzan Acun İlhan, Yeni Tiyatro Mecmuası 8. Emek ve Muvaffakiyet Ödüllerinde (komedi-müzikal dalında) “İşgüzar Bir Tekerrür” isimli oyundaki rolüyle en güzel bayan oyuncu mükafatına paha görüldü. Sanatkara mükafatı yarın akşam düzenlenecek merasimde takdim edilecek.

Oyunu disiplinlerarası bir anlayışla sahneliyorsunuz. Oyunun rejisine de değinebilir miyiz, nasıl şekillendi?

Tiyatro Gaia’nın ismi üzere her şeyle etkileşimde olmasını istiyorum. Tiyatro aslında her şeyle etkileşimde olan bir sanat kısmı. Oyunu yazarken kulaklarım bir müzik aradı. Şahmaran’ın tema müziği olan Kam kümesine ilişkin “Zir” modülünü dinlediğimde metin su üzere akmaya başladı. Müzik adeta metni besledi. Şahmaran daha evvel de belirttiğim üzere o denli katmanlı bir karakter ki ben de müziği onu anlatmakta bir katman olarak düşündüm. Oyun kendini bir yandan metinle söz ederken bir yandan da bir oyun müziği üzere değil de, birbiriyle uyumlanmış başlı başına bir müzikle Şahmaran’ı kendi lisanında anlatsın istedim. Şahmaran’ın iç dünyasını sözler değil, notalar anlatsın istedim. Ve bu fikir rejiye kelamsız oyunların müzikle söz edilmesi formunda yansıdı. Müzikleri Kam’ın kurucusu Can Ömer Uygan yaptı ve olağanüstü bir iş çıkardı.

Birebir vakitte bir bayan öyküsü var karşımızda. Bugün -kadın sorununun her an gündemde olduğu bir dönem- için ne tabir ediyor Şahmaran?

Oyun bir taraftan Şahmaran efsanesini anlatırken öbür taraftan bayanın tarihteki seyahatini anlatıyor. Erkin gücünün bayanın bu seyahatini nasıl etkilediğini, taraf verdiğini araştırıyor. Oyun her ne kadar bayanın gücü, sevgisi, bağışlama duygusu, bu hissin bayana kazandırdıklarını kaybettirdiklerini irdelemeye çalışsa da aslında temelde bayan erkek ayrımı yapmadan insan olmayı araştırıyor. Varlığımızı nasıl sürdüreceğimiz bizim seçimimizdir. Ve bu seçim hiçbir gücün monopolünde değildir.