Topkapı Sarayı: Dünyanın en görkemli müzelerinden biri

13.09.2021

Okuma Süresi: 11 dakika

A⁺

A^-

TOPKAPI SARAYI HAKKINDA Topkapı Sarayı, İstanbul gezilecek yerler denilince birinci akla yerlerden birisidir. Hem yerli hem yabancı …

Topkapı Sarayı: Dünyanın en görkemli müzelerinden biri

TOPKAPI SARAYI HAKKINDA

Topkapı Sarayı, İstanbul gezilecek yerler denilince birinci akla yerlerden birisidir. Hem yerli hem yabancı turistler tarafından sık sık ziyaret edilen saray İstanbul’un sembollerinden birisi.

Topkapı Sarayı, Osmanlı Sultanlarının ikametgahı, devletin idare ve eğitim merkezidir. İstanbul fatihi Sultan II. Mehmed tarafından 1460-1478 tarihleri ortasında yaptırılmış olan ve vakit içerisinde kimi eklerin yapıldığı sarayda, Osmanlı padişahları ve Saray halkı 19’uncu yüzyıl ortalarına kadar ikamet etmiştir.

Topkapı Sarayı, Osmanlı monarşisi 1922’de kaldırıldıktan sonra, 3 Nisan 1924’te Mustafa Kemal Atatürk’ün buyruğuyla müzeye dönüştürülmüştür.

TARİHİ YARIMADA SEYAHAT REHBERİ

TOPKAPI SARAYI NEREDE?

Topkapı Sarayı, pozisyon itibariyle İstanbul’un en eski tarihi bölgelerinden birinde konumlanmaktadır. Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Haliç ortasında kalan tarihi yarımada üzerinde bulunan saray, İstanbul’un ikonik yapılarından biridir.

Adres: Cankurtaran, 34122, Fatih/İstanbul

TOPKAPI SARAYI’NA NASIL GİDİLİR?

Topkapı Sarayı’na gitmek için birçok farklı yol bulunuyor.

Taksim’den füniküler ile Kabataş’a ve oradan tramvay ile Sultanahmet’e; havalimanından gelenler metro ile Aksaray’a ve oradan tramvay ile Sultanahmet’e; Kadıköy yahut Üsküdar’dan vapur ile Eminönü’ne ve oradan yürüyerek yahut tramvay ile Sultanahmet’e gelerek ulaşılabilir.

Sultanahmet Meydanı’na varınca Ayasofya’nın sol yanından üst yanlışsız devam eden yol Topkapı Sarayı Müzesi’nin girişi olan Bab-ı Hümayun’a ulaşır.

Kent içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.

TOPKAPI SARAYI’NI KİM YAPTIRDI?

1453 yılında İstanbul’un fethi sonrasında Fatih Sultan Mehmet’in isteği üzerine 1460 yıllarında üretimine başlanan Topkapı Sarayı’nın inşası 1478 yılında tamamlanmıştır. Dolmabahçe Sarayı üzere tek seferde tüm ek yapılarıyla bir arada inşa edilmeyen Topkapı Sarayı, 19. yüzyıla kadar eklenen yapılarla genişlemiştir.

Sarayburnu’nda bulunan Doğu Roma akropolü üzerindeki 700.000 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuş olan Topkapı Sarayı, Fatih Sultan Mehmet’ten itibaren 31. padişah Sultan Abdülmecid’e kadar yaklaşık 400 yıl mühletle imparatorluğun yönetim, eğitim ve sanat merkezi; padişahların da konutu olmuştur.

19. yüzyılın ortalarından itibaren yavaş yavaş hanedanın Dolmabahçe Sarayı’na taşınması ile terk edilen Topkapı Sarayı, tarihİ değerini ve pahasını korumuştur.

TOPKAPI SARAYI’NIN MİMARİSİ

Asırlarca gelişen ve büyüyen Topkapı Sarayı’nın planının belirlenmesinde Osmanlı devlet ideolojisi ile saray-tebaa bağlarının büyük rolü olmuştur. Ayrıyeten Topkapı’nın birinci inşa edildiği periyotta, Fatih Sultan Mehmed’in babası Sultan II. Murad’ın Tunca Irmağı kenarında yaptırmış olduğu ve günümüze yalnızca kalıntıları ulaşan Edirne Sarayı’nın planından olduğu kadar ihtişamından da esinlenildiği bilinmektedir.

Topkapı Sarayı, mütevazı bir saraydır; imparatorluğun büyük harcamaları daha çok mükemmel mescitler, kışlalar, köprüler, kervansaraylar ve konaklama tesisleri için yapılmıştır. 16. yüzyılın ünlü mimarı Mimar Sinan bile bu sarayda yalnızca bir kısım inşa etmiştir. Ancak sarayın kendine has binaları, nefis çinileri ve tabiatla iç içe geçmiş yapısı kadar, Sarayburnu’ndaki pozisyonu da ona doğal bir hoşluk ve ihtişam verir.

TOPKAPI SARAYI KISIMLARI

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra, 3 Nisan 1924 yılında müze haline getirilen Topkapı Sarayı, Cumhuriyet’in birinci müzesi olma özelliğini taşır. Bugün yaklaşık 300.000 metrekarelik bir alan kaplayan Topkapı Sarayı yapıları, mimarisi, koleksiyonları ve yaklaşık 300.000 arşiv evrakı ile dünyanın en büyük saray-müzelerinden biridir.

Saltanat kapısından girildiğinde, saray yapıları geçişli dört avlu ve etrafındaki mimari yapılardan oluşmaktadır. Etrafı bahçeler ve meydanlarla çevrili olan saray yapıları içerisinde Alay Meydanı olarak da anılan birinci avluda Aya İrini Kilisesi, Darphane, Fırın, Hastane, Odun Ambarı, Hasırcılar Ocağı yapıları bulunuyordu.

Sarayın ikinci avlusu, devlet idaresinin gerçekleştiği yerlerin yer aldığı Divan Meydanı bir başka ismiyle Adalet Meydanı’dır. Tarih boyunca pek çok merasime sahne olan bu avluda divan toplantılarının yapıldığı Divan-ı Hümayun (Kubbealtı) ve yanında Divan-ı Hümayun Hazinesi yer alır. Bu avluda ayrıyeten Divan yapısının gerisinde Adalet Kulesi, Kubbealtı’nın yanında Harem Dairesi girişi, Zülüflü Baltacılar Koğuşu, Has Ahırlar yer alır.

Sarayın üçüncü avlusuna birebir vakitte Enderun Avlusu da denilmektedir. Bu kısımda padişaha ilişkin Arz Odası, Enderun Hazinesi, Has Oda üzere yapıların yanı sıra Sultan III. Murat devrinde kurulan Saray Okulu’na ilişkin yapılar da bulunmaktadır.

Son avlu olan dördüncü avluda da padişaha ilişkin köşkler ve asma bahçeleri yer almaktadır. Bu kısımda Osmanlı klasik köşk mimarisinin en seçkin ve estetik açıdan en gelişkin örnekleri olan Bağdat ve Revan Köşkleri ile İftariye Kameriyesi bulunmaktadır. Dördüncü avlunun alt kısmında ise saraya ilişkin son yapılar olan Mecidiye Köşkü ve Esvab Odası görülür.

TOPKAPI SARAYI’NDAKİ HAZİNELER

Topkapı Sarayı’nın fevkalâde zenginlikteki koleksiyonları ve son derece ilgi alımlı kıssalarla örülü tarihi bu sarayı dünyanın en görülmeye paha saraylarından biri kılar. İmparatorluk hazinesi, Avrupa porselenleri ve camları, bakır ve tombak mutfak eşyası, Çin ve Japon porselenleri, gümüşler, Hırka-i Saadet Dairesi ve Kutsal Emanetler, İstanbul cam ve porselenleri, padişah elbiseleri, padişah portreleri ve fotoğraf koleksiyonu, silahlar müzede sergilenen pahalı koleksiyonlar ortasındadır.

“Tarihi elmasların en büyük ve en meşhuru” olarak gösterilen 86 karatlık Kaşıkçı Elması, Topkapı Sarayı’nın silah koleksiyonunun sergilendiği Dış Hazine Kısmı’nda sergileniyor. Etrafı 49 adet çift sıra halinde iri pırlantayla süslenmiş, 86 karatlık Kaşıkçı Elması’nın önünde vakit zaman uzun ziyaretçi kuyruğu oluşabiliyor.

Dünyanın sayılı mücevherleri ortasında gösterilen armut biçimindeki Kaşıkçı Elması’nın, birçok elmas uzmanı tarafından 19. yüzyıl başında kaybolan tarihi “Pigot Elması” olabileceği kanıtlanmaya çalışılsa da, bu elmasın 1680’lerin başında Saray Hazinesi’ne satın alma yoluyla girdiği biliniyor.

Kaşıkçı Elması’nın saraya gelişi hakkında çok değişik görüşler ileri sürülse de Sultan IV. Mehmed devrinde Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın kaleme aldığı “Zübde-i Vekaiyat (Olayların Özü)” isimli yapıtta ileri sürülen görüş, bunların içerisinde öne çıkıyor. Defterdar Sarı Mehmed Paşa bu yapıtında 1090 (Mayıs 1679) olayları sırasında Kaşıkçı Elması’nın bulunuş hikayesini şöyle anlatıyor:

“Eğrikapı semtindeki çöplükte yuvarlak bir taş bulunmuş ve yaymacı üç kaşığa değişerek hırdavat ortasına bırakmıştı. Sonra gösterdiği kuyumculardan birisi bu taşı 10 akçeye satın almış ve kendi meslektaşlarından birisine göstermişti. Taşın elmas olduğu anlaşılınca o da pay talep etmiş, bu yüzden ortalarında münakaşa çıkmış, sonunda olay kuyumcubaşıya aksetmişti. O da her iki kuyumcuya birer kese akçe verip taşı ellerinden almıştı. Daha sonra Vezir-i Azam Mustafa Paşa Hazretleri bu taştan haberdar olmuş ve kuyumcubaşıdan almaya karar vermişti fakat vaziyet padişaha aksetmiş, o da bu taşın saraya gönderilmesini emretmişti. Hasılı, taş meydana çıkarılıp, işlettirilince 84 karat büyüklüğünde eşsiz bir elmas olduğu anlaşıldı ve padişah tarafından zapt edildi. Bu vesileyle kuyumcubaşıya kapıcıbaşılık ve birkaç kese akçe ihsan edilmiştir.”

Sultan I. Mahmud’un Ender Şah’a armağan edilmek üzere yaptırdığı fakat Şah’ın vefatı üzerine Topkapı Sarayı hazinesinde koruma altına alınan zümrüt ve elmas taşlarla süslü Topkapı Hançeri, dünyanın sayılı hazineleri ortasında gösteriliyor.

Dünyanın en pahalı hançeri olarak gösterilen hançerin kabzası üzerinde 3-4 milimetrelik üç zümrüt taş ve tekrar kabzanın en üst kısmındaki kapak üzerinde tek kesim bir zümrüt taş yer alıyor.

Sultan II. Mahmud Tahtı ise 2 Ekim’de Bağdat Köşkü’nde sergilenmeye başlandı. Uzun bir ortanın akabinde yine standa çıkan Sultan II. Mahmud’un saltanat koltuğu, 19. yüzyıl etiketli, Avrupai usulde tasarlanmış, Osmanlı devlet armalı ve II. Mahmud tuğralı.