NASA’dan 500 milyon yıllık Mars krateri ‘sırrı’

NASA, Mars’ın ömrü boyunca çok eski ve devasa yanardağlardan kaynaklanan binlerce “süper patlama” yaşadığını doğruladı. Bilim insanları daha evvel Mars yüzeyindeki devasa çöküntülerin sayısının asteroitlerden kaynaklandığını düşünüyordu ancak çarpışmaların tesirleri kraterlerden beklendiği üzere büsbütün yuvarlak değildi. Bunun yerine kenarların yakınında derin katmanlar ve kaya sıraları vardı, bunlar da çökmeye işaret ediyordu.

Kızıl Gezegen’in kuzeyindeki Arabia Terra isimli bölge, şimdiye kadar keşfedilen en şiddetli volkanik patlamalardan kimilerinin kaynağıydı. Yaklaşık 4 milyar yıl evvel gerçekleşen bu patlamalar, 500 milyon yıllık bir müddet boyunca havaya su buharı, karbondioksit ve kükürtdioksit yaydı.

ARAŞTIRMACILAR ÇOK SAYIDA MİNERALE RASTLADI

Araştırmacılar, keşfedilmesi yanardağları bulmaktan daha kolay olan küle dair ispatlar elde etti ve değişen volkanik aktiviteyle ilişkilendirilen çok sayıda minerale rastladı.

Venüs’ün birtakım bölgelerinde, Jüpiter’in ayı Io’da ve Dünya’nın kendi geçmişinde de benzeri süreçlerin yaşanmış olma ihtimali bulunduğundan, bu keşif bilim insanlarının gezegenlerin ve ayların nasıl oluştuğunu anlamasını sağlayacak.

Independent Türkçe’de yer alan bilgilerde, bilim insanları, Mars rüzgarlarından dolayı yanardağların aslında var olduğunu düşündükleri yerden binlerce kilometre uzaklıktaki kanyon ve kraterlerin duvarlarında kül aradı ve montmorillonit, imogolit ve allofan üzere suyla birleşerek kile dönüşmüş volkanik mineraller keşfetti.

Ne var ki, kimi soruların karşılığı hâlâ bilinmiyor: Nasıl olur da Mars’ta o bölgede yalnızca tek çeşit yanardağı olabilir? Bilim insanlarının Mars’ta meydana geldiğini düşündüğü tipten üstün patlamalara neden olabilen yanardağlar, Dünya’da gezegenin dört bir yanına dağılmış halde bulunur. Ama bu yanardağların bir vakitler birbirine daha yakın olması ve fizikî ve kimyasal olarak aşınmış olması da mümkün.

400 MİLYON OLİMPİK YÜZME HAVUZU BÜYÜKLÜĞÜNDE ERİMİŞ KAYA VE GAZ

NASA’dan jeolog Jacob Richardson, “Makalemizi okuyacaklar ve ‘Nasıl? Mars bunu nasıl yapabildi? Bu kadar küçük bir gezegen nasıl olur da tek bir yerde binlerce üstün patlamaya neden olacak kadar kaya eritebilir?’ diyecekler” tabirlerini kullandı.

Mars’ın çekirdeğinden yüzeyinde 400 milyon olimpik yüzme havuzu büyüklüğünde erimiş kaya ve gaz püskürmüş, akabinde da yanardağ çökerek kaldera meydana getirmiş olmalı. Bunlardan 7 adedine Arabia Terra’da rastlandı.

Patlamaların her birinin Mars’ın iklimi üzerinde, atmosferi ağırlaştırmak yahut Güneş ışınlarını engelleyerek gezegeni daha soğuk hale getirmek üzere büyük tesirleri olmuştu.