Vatandaşın cebini yakan fahiş fiyat çilesi nasıl biter? Üretim sürecine dikkat çeken uzmanlardan 5 öneri

Market raflarında bulunan çabucak hemen tüm eserlerde fiyat artışları yaşanıyor. Birçok eserde son 1 yıllık devirde yüzde 50’yi aşan fiyat artışları yaşandı. Örneğin 1 kilogramlık beyaz peynirin fiyatı, yüzde 85 artarak 26 TL’den 48 TL’ye yükseldi. 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı ise 56 liradan 80 TL’ye kadar çıktı. Halde 2-3 lira olan domates ise marketlerde ve pazarda 7-8 TL’ye tüketiciye sunulmaya başladı. Misal durum soğan-patates üzere temel besin unsurlarında de görüldü. Hal fiyatı 1-1.5 TL olan bu eserler son tüketiciye 4 TL’ye satıldı. 1 adet yumurtanın fiyatı üreticide 50 kuruş düzeylerinden 80 kuruş düzeylerine yükseldi. Yaşanan bu yükseliş tüketiciye artırım olarak yansıdı. Yumurtanın fiyatı kimi yerlerde 1.3 TL’ye kadar çıktı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yaptığı açıklamalarda maliyetleri düşürmek ve fırsatçılarla çaba ederek en kısa müddette enflasyonu denetim altına alacaklarını, etiketlerdeki fahiş fiyat artışının önüne geçeceklerini söyledi. Ticaret Bakanlığı

5 TEKLİF

Uzmanlar, fahiş fiyatların düşürülmesi için 5 teklifte bulundu:

1. Üretim maliyetlerinin düşürülmesi
2. Havza bazlı üretim modeline geçmek
3. Ekilmeyen tarım topraklarının kıymetlendirilmesi
4. Maliyet ve fiyat münasebeti ortasındaki şeffaflık
5. Gençlerin üretim sürecine dahil edilmesi

“ÇİFTÇİ DAHA FAZLA PARA KAZANBİLECEĞİ ÜRETİME YÖNELİYOR”

Hürriyet’in haberine nazaran, Türkiye’de havza bazlı üretim modelinin bir müddettir devrede olduğunu lakin tam olarak uygulanamadığını belirten Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Ziraat Mühendisleri Odası Konya Şube Lideri Prof. Dr. Süleyman Soylu, “Her ilçeye başka bir havza belirlendi. Ekilecek eserlere destekleme verilecekti. Fakat bu tam olarak uygulanamadı. Bu sistem uygulanamayınca da çiftçi hangi eserden daha fazla para kazanacağını düşünürse onu ekmeye başladı. Bu da plansızlığı beraberinde getirdi” dedi.

“Bir yıl bir eserden çok oluyor ve fiyat düşüyor, başka yıl fiyat düşük olduğu için üretici bunu ekmiyor. Bu türlü olunca da eser ekilmediği için son tüketici daha değerliye alışveriş yapıyor” diyen Soylu, “Havza bazlı dayanak modeli var; lakin Türkiye’nin her yerindeki çiftçilere birebir dayanak veriliyor. Örneğin Konya’da buğday eken çiftçiye daha fazla dayanak verilse çiftçi buğday ekmeye devam eder. Böylelikle Türkiye çapında eser deseni de oluşturulur” diye konuştu.

“İLK OLARAK ÜRETİME ODAKLANMAMIZ GEREK”

Üretim bölümünde maliyetlerin çok yükseldiğini söyleyen Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, “Meyve-sebze dayanıksız tüketim mallarıdır. Üretim olmadığı vakit fiyat yükselir, fazla olduğu vakit da fiyat düşer. Örneğin, limon geçen ay 10 liraydı artık 4 lira. Popülist olmadan bakacaksak birinci olarak üretime odaklanmalıyız. Bu yüzden devletin üretim maliyetlerine odaklanması gerekiyor. Fakat planlı üretime geçersek bu iş çözülür. Örneğin mutfağın vazgeçilmezi domates, patates, salatalık, soğan üzere temel eserlere devlet daha fazla dayanak vermeli. Bu eserleri eken çiftçiler eser çok da olsa az da olsa para kazanmalı” dedi

EKİLMEYEN TARIM TOPRAKLARI

Türkiye Besin ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) Lideri Şemsi Kopuz da Türkiye’de ekilmeyen tarım alanlarına dikkat çekti. Kopuz, “Türkiye’de ekilmeye bir karış tarım toprağı kalmamalı. Yüksek enflasyonu düşürmek için üretim daha fazla olmalı. Üretimi arttırmak için de çiftçi daha çok desteklenmeli. Ayrıyeten Türkiye’de milyonlarca göçmen var. Bu göçmenlerin birçok devlete yük oluşturuyor. Göçmenlerin de para kazanması ve ülkeye yararı olması için devletin elindeki ekilemeyen tarım alanları göçmenlere ektirilebilir” açıklamasını yaptı.

“FİNANSMAN SORUNU ÇÖZÜLMELİ”

Antalya Ticaret Borsası Lideri Ali Çandır da çiftçilerin finansman maliyetlerine dikkat çekti. Çandır, şunları söyledi:

“Son devirde devamlı olarak konuşulan ve gündeme gelen fiyat artışlarının birincil nedeni girdi fiyat endeksi ile ziraî üretici ve tüketici fiyat endeksleri ortasındaki üretici aleyhine bulunan önemli açıklıktır. Gerçekten elektrik, mazot, tohum, gübre ve ilaç üzere girdi maliyetleri incelendiğinde geçtiğimiz yıla oranla kimi kalemlerde yüzde 100’ün üzerinde artırım görülmektedir. Öteki taraftan üreticinin tedarik ettiği girdilerin neredeyse tamamı vadelidir. Vade tarihi de ekseriyetle hasat vaktine odaklıdır ve çok yüksek maliyetlidir” dedi.

Bununla birlikte Çandır “Fiyat artışlarının bir başka nedeni de 2010 yılında yapılan düzenleme sonrası yaş meyve zerzevat ticareti için hallerin mecburî alan olarak çıkarılmasından kaynaklanmaktadır. Bu düzenleme ile aktif piyasa işleyişi için yeterli bir ortam olan hal sisteminin ticaretteki hissesi süratle azalmıştır. Bu durum, kesimde bilhassa maliyet fiyat ilgisinin ve bilgisinin şeffaflıktan ve hakikat kayıtlı olmaktan uzaklaşmasına destek oluşturmuştur. Bunun kaçınılmaz sonucu olarak piyasa işleyişinin etkinliğinden uzaklaşılmıştır. Girdi maliyetinin düşürülmesinin yolu Ziraat Bankası tarafından hasat sonuna kadar finansmanın karşılanacağı bir girdi platformundan geçmektedir. Kamuya düşen vazife ise piyasada aktör olmak yerine; ehil bir düzenleme, izleme, denetleme ve düzgünleştirme (DİDİ) siyasetini hayata geçirmesidir” açıklamasını yaptı.

“GENÇLER ÜRETİMDE TUTULMALI”

Fiyat artışlarından üreticilerin yani çiftçilerin sorumlu olmadığını vurgulayan Türkiye Ziraatçiler Derneği Lideri Hüseyin Demirtaş,” Sorun üretici değil. Üretim maliyetleri yüksek. Tüketici bu yüzden ucuz esere ulaşamıyor. Ayrıyeten yaş-meyve zerzevat sağlam eserler değildir. Şayet soğuk zincir olmazsa tarladan markete kadar olan süreçte eserin yüzde 30’u yok oluyor. Bu türlü olunca da çiftçide 1 TL, markette 5 TL durumu ortaya çıkıyor. Her şey planlamaya bağlı. Üretici gübreden mazota, zirai ilaçtan elektriğe kadar tüm girdilerinde yüzde 50’den fazla artış var. Örneğin çiftçi vergisiz mazot alabilse bile fiyatlara çok büyük tesiri olur. Kesimi regüle edecek kurumlar çiftçiye daha çok dayanak vermeli. Böylelikle hem çiftçi daha çok kazanır hem de üretici daha ucuz esere ulaşır. Örneğin çiftçi vergisiz mazot alabilse bile fiyatlara çok büyük tesiri olur. Dalı regüle edecek kurumlar çiftçiye daha çok takviye vermeli. Böylelikle hem çiftçi daha çok kazanır hem de üretici daha ucuz esere ulaşır. Ayrıyeten üreticiyi kırsalda tutacak teşvikler verilmeli. Üreticiler yaşlanıyor, çocukları büyükşehirlere göç ediyor. Gençlerin de üretime kazandırılmalı gerekiyor. Ayrıyeten hal yasası da bir an evvel çıkarılmalı. Hal maddesiyle zerzevat ve meyvelerin ticaretine ait esaslı dönüşümler hayata geçirilmiş olacak. Fırsatçılığın önüne geçilecek. Hallerdeki eser çeşitliliği arttırılmış olacak. Hallerin modernizasyonu yapılacak ve alt yapısı yenilenecek. Çiftçinin ürettiği eser de pahasında satılacak” dedi.

Bir önceki yazımız olan Finansal Okuryazarlık Zirvesi düzenlendi başlıklı makalemizde Bi̇lgi̇, borsa ve Doğru hakkında bilgiler verilmektedir.