Antik dönemden günümüze tarihi yolculuk Olimpiyatlar

İhsan Dindar – milliyet.com.tr / ihsan.dindar@milliyet.com.tr

Düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda bir mühlet soru işaretlerinin bulunduğu Tokyo 2020 pandeminin sarsıcı tesiri gölgesinde ve seyircisiz bir biçimde geride kaldı. Çağdaş Olimpiyatlar tarihinde yalnızca Birinci Dünya Savaşı ve İkinci dünya Savaşı devrinde iptal edilen olimpiyat oyunları ağır tedbirler sayesinde tıpkı akıbete uğramaktan kurtuldu. Birincisi 1896 yılında Yunanistan’ın başşehri Atina’da gerçekleştirilen çağdaş olimpiyatlar devrin ruhunu yansıtan bir özelliğe de sahipti. 19. yüzyıl boyunca Avrupa’da tesirli olan romantizm akımı ve Antik Çağ merakı pek çok Batılı sanatçıyı, maceracıyı ve gezgini Ege’nin her iki yakasına taşımıştı. Ege kıyılarında antik kentlerin izini sürüp hafriyatlar yapanlar kadar binlerce yıldır unutulmuş olan olimpiyat oyunlarını da canlandırmayı düşünenler bugünün en çok izlenen spor aktifliğinin de temelini atmış oldu.

Spor, şiir ve tiyatro bir ortada

Fransız pedagog ve tarihçi Pierre de Coubertin’in öncülük ettiği çağdaş olimpiyatlar Antik Çağ’da spor karşılaşmalarının çok ötesinde bir değere sahipti. Bilinen birinci olimpiyatlar milâttan evvel 766 yılında gerçekleştirilmişti. Spor karşılaşmalarının yanı sıra şiir ve tiyatro etkinliklerinin de gerçekleştirildiği ve dört senede bir gerçekleştirilen olimpiyatlar milâttan evvel 3. yüzyıldan itibaren de Antik Yunan’da vakti belirlemede temel öge olarak kullanılmaya başlandı. Yani birisi “altı olimpiyat evvel doğmuşum” dediğinde bunun günümüz hesabıyla yaklaşık 24 yıl öncesi bir tarihe tekabül ettiğini biliyoruz.

Vücut hoşluğunun ruh hoşluğunun ayrılmaz bir modülü olarak değerlendirildiği Antik Yunan’da erkekler, çok genç yaştan itibaren gymnasionlarda sıkı bir eğitime tâbi tutuluyordu. Koşu, uzun atlama, boks, güreş ve maraton üzere branşlarda yalnızca erkek atletler uğraş etmekteydi. Olimpiyatlar müddetinde Yunan Kent Devletleri ortasındaki tüm hasımlıklar, savaşlar bir kenara bırakılır tam manasıyla bir barış ortamı oluşurdu. En ünlüsü bugünkü Yunanistan’ın güneyindeki Mora yarımadasında bulunan Olympia olmak üzere Pythia, Isthmos ve Nemea’da da olimpiyatlar gerçekleştiriliyordu. Lakin Olympia’da gerçekleştiren ve bu etkinlikler bütününe de ismini veren uğraşlar stadion, yüzme havuzu ve hipodromda gerçekleştirilmekteydi. Tüm bu yapıların ortasında kutsal zeytin ağacı, Zeus Tapınağı ve Altarı bulunmaktaydı.

Bayanların izlemeleri yasak

Antik Çağ’da gerçekleştirilen olimpiyatlarda bayanların uğraş etmesi katiyetle yasaktı. Lakin bununla birlikte kimi kaynaklarda bayanların da kendi ortalarında karşılaşmalar düzenlediği yer almakta. Erkek atletlerin çıplak bir biçimde uğraş ettiği olimpiyat oyunlarında bayanların izleyici olarak da katılması yasaktı.

Roma periyodunda pagan geleneği diye yasaklanıyor

Günümüz dünyasında genel manada “Olimpiyat Oyunları” tabiri tercih edilse de Antik Yunan’da bu olgu “Olympiakoi Agones” yani Olimpiyat Uğraşı formundaki kullanımıyla karşılık buluyordu. Milâttan evvel beşinci yüzyılda yaşamış olan Pindaros, olimpiyatların Zeus’un onuruna düzenlendiğini ve birinci gayretin de Pelops’un Pisa Hükümdarı Oinomaos ortasındaki otomobil yarışıyla başladığını söz eder. Homeros olimpiyatlar hakkında hiç bahsetmezken bunun yerine Akhilleus’un (Aşil) de katıldığını belirtir.

Bilinen birinci olimpiyatlar olan milâttan evvel 776 yılından milâttan evvel 217 yılına kadarki uğraşların tüm galiplerinin isimleri kayıt altına alınmış ve korunmuştur. Sonraki periyotlarda de büyük bir ilgiyle takip edilen olimpiyatlar, Roma İmparatoru Teodosius tarafından pagan geleneği olduğu için milâttan sonra 393 yılında yasaklanır. Böylelikle insanlık bu kıran kıran uğraş için 1500 yıl geçmesini beklemek zorunda kalır.