Artvin Gevhernik Kalesi’ndeki arkeolojik kazı tarihe ışık tutacak

Artvin’in Ardanuç ilçesinde, arkeolojik sit alanı olan Gevhernik Kalesi ve etrafında yürütülen arkeolojik hafriyat çalışmasında, iki mezarın 17. yüzyılda Çıldır Beylerbeyi olarak misyon yapan Sefer Paşa ve Yusuf Paşa’ya ilişkin olduğu tespit edildi.

Osmanlı periyodunda ilçe merkezi olarak kullanılan ve bölgede Türk-İslam medeniyetinin bugüne ulaşan en kıymetli yerleşim yerlerinden biri olma özelliğini taşıyan alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğiyle yaklaşık 2 ay evvel arkeolojik hafriyat çalışması başlatıldı.

Orta Çağ ve Osmanlı periyoduna ilişkin cami, türbe, çeşme, şadırvan, hamam, tarihi konut, dükkan ve kilise kalıntılarının bulunduğu alanda yürütülen hafriyat çalışmasıyla tarihi dokunun gün yüzüne çıkartılarak turizme kazandırılması amaçlanıyor.

Arkeolojik sit alanı olan alanda yapılan hafriyatta, şamdan, 1819 tarihli Rus parası, Osmanlı padişahlarından 2. Mahmud’a ilişkin gümüş sikke üzere taşınabilir kültür varlıklarına ulaşıldı.

Hafriyat lideri ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Osman Aytekin, AA muhabirine, yaklaşık 2 ay evvel başlanan hafriyat çalışmalarının, farklı üniversitelerden 20 kişilik uzman grupla sürdürüldüğünü söyledi.

Günümüzde Adakale olarak isimlendirilen Gevhernik Kalesi ve etrafının, tarihte bölgenin değerli idari ve kültürel merkezlerinden olduğuna işaret eden Aytekin, Artvin vilayet olmadan evvel hem Ortaçağ hem de Osmanlı periyodunda Ardanuç’un, milletlerarası seviyede bilinen, Osmanlı devletinin darphane kurarak altın ve gümüş sikke basacak kadar ehemmiyet verdiği bir yer olduğunu belirtti.

Aytekin, böylesine kıymetli bir yerde günümüze kadar ayakta kalan en kıymetli yapının İskender Paşa Mescidi olduğunu tabir ederek, cami etrafındaki türbe ve mezarlarda yapılan hafriyat çalışması sonucu türbedeki iki mezarın Çıldır Beylerbeyi olarak misyon yapan Sefer Paşa ve Yusuf Paşa’ya ilişkin olduğunu belirlediklerini kaydetti.

Mezarları açarak incelemelerde bulunduklarını anlatan Aytekin, “Kazı öncesinde cami etrafında mezarların kimlere ilişkin olduğu, kaç mezar olduğu, mezarların nasıl formlandığı bilinmiyordu. Mezarların değerli bir kısmı define avcıları tarafından tahrip edilmişti.” dedi.

Aytekin, 17. yüzyılda Sefer Paşa’nın kıymetli bir kişilik olduğunu bildiklerini lisana getirerek, şöyle devam etti:”Vezir rütbesinde olduğunu biliyoruz. Osmanlı Padişahı 4. Murat’ın, Sefer Paşa’ya büyük ilgi gösterdiği, genç yaşına karşın kıymetli vazifeler verdiği arşiv kayıtlarında var.

Sefer Paşa’nın mezarının burada olması bizim için değerlidir. Biz Sefer Paşa’mıza bir şehit olarak sahip çıkacağız. Onun bu topraklardaki değerini bu topraklarda yaşayan insanlara anlatma mecburiyetimiz var.”

Alanda yürüttükleri çalışmanın yavaş ilerlemesine karşın kıymetli datalar üretildiğine dikkati çeken Aytekin, var olan bilgiyi arkeoloji ve arşiv bilgileriyle test ederek hakikat, kalıcı bilgileri gelecek kuşaklara bırakma isteğinde olduklarını lisana getirildi.

“Bu arkeolojik çalışma sonrasında bunların konservasyon ve onarım çalışmaları yapılacak”Cami haziresindeki türbe ve mezarların define avcılarınca dağıtılmış olmasının üzücü bir olay olduğunu söz eden Aytekin, şöyle konuştu:

“Burada molla müderris dediğimiz toplumun ileri gelenleri gömülmüş. Torunları olarak dedelerimizin mezarlarının darmadağın edilmesinden ıstırap duyuyorum. Bu arkeolojik çalışma sonrasında bunların konservasyon ve onarım çalışmaları yapılacak.

Bunların hepsi plan ve proje çerçevesinde gerçekleşen olgulardır. Değişik uzmanlık alanı ve müsaadelerle yürütülmektedir. Bakanlığımız bunlara takviye verdiği surece biz de gece gündüz demeden çalışmalarımızı süratli bir halde yürüterek Gevhernik Kalesi’nin Ortaçağ devrindeki geçmişini aydınlatmak, Osmanlı devrindeki kimliğini öne çıkarmak üzere değerli datalara ulaşacağımıza inanıyorum.

Daha evvelki yüzey araştırmalarımızda elde ettiğimiz bilgilerle de bunu doğrulayarak kalıcı, tarifli, herkesin yararlanabileceği kaynak bilgiler üretmek istiyoruz.”

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hakan Yılmaz ise Sefer Paşa’ya ilişkin olduğu belirlenen mezardaki iskelet üzerinde yaptıkları incelemede, Sefer Paşa’nın sol kulağının üstünden boyun kısmına yanlışsız bir kılıç darbesiyle vefat ettiğini antropolojik olarak teyit ettiklerini söyledi.

Sefer Paşa’nın ortalama vefat yaşının 30-40 civarında olduğunu belirten Yılmaz, “İkinci mezarımız da Yusuf Paşa’ya ilişkin. Yusuf Paşa da 45-55 yaşlarında sol alt kaval kemiğine aldığı bir darbe sonucunda kaval kemiği kırılmış, daha sonra enfeksiyon kemiklere sıçramış ve bu süreç içerisinde enfeksiyondan vefat ettiği anlaşılıyor.” değerlendirmesinde bulundu.