Futbolda kara gün Alman raporunda: Kıskançlık!

Mert İnan –  İstanbul / Türkiye futbol tarihine “kara gün” olarak geçen ve çıkan olaylar sonucunda 43 kişinin ömrünü yitirdiği 17 Eylül 1967 tarihindeki Kayserispor – Sivasspor ortasında oynana 2. Lig maçına ait Alman diplomatların hazırladığı raporlar yıllar sonra gün yüzüne çıkarıldı.

‘SEYİRCİLER EZİLDİ’

Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Toplumsal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Öğretim Üyesi Gökhan Eşel’in gün yüzüne çıkardığı Alman Dışişleri Bakanlığı dokümanlarında, maçın 20’nci dakikasında Kayserisporlu genç futbolcu Küçük Oktay (Aktan) tarafından atılan gol sonucunda, Sivassporlu taraftarların adeta çılgına döndükleri, attıkları taşların yalnızca çocukların alındığı tribüne gelmesiyle Kayserisporlu taraftarların da galeyana geldiği ve olayın karşılıklı taşlaşmaya dönüştüğüne dikkat çekiliyor. Raporlarda, “Kalabalık stadyumda başlayan panikte, birden fazla Sivas’tan gelen, çok sayıda ziyaretçi ezilerek ya da ayaklar altına alınarak öldürüldü” deniliyor. Alman diplomatların raporlarında, Sivas’ta yaşayan Kayserililerin maç sonrası lokal basındaki kışkırtmalar ile büyük reaksiyonla karşılaştığına da değinilerek şu görüşler sıralanıyor:  “Çatışmalar sokaklarda devam etti. Nihayet ordu, sistemi bir dereceye kadar yine sağlayabildi. Kayseri’den Sivas’a yaklaşık 150 kilometre uzaklıktaki kara yolu büsbütün kapatılmış ve ziyaretçiler trenle dönmek zorunda kalmıştır. Olayların haberi gelince Sivas’ta jandarma, kalabalığın Kayserililere ilişkin dükkân, otel vb. yerleri ateşe vermesine,  tahrip etmesine mani olamadı. Sivas’ta Kayserililere karşı adeta bir ‘cadı avı’ başlatılmış ve Kayserili esnafın işyerleri, 38 plakalı araçlar ve Kayserililere ilişkin konutlarda ataklardan nasibini almışlardır.”

DEMİREL GEZİSİNİ ERTELEDİ

Raporlarda siyasalların tavrı şöyle yer alıyor:  “Başbakan Demirel’in talimatı üzerine iki bakan olay öğrenildikten çabucak sonra huzursuzlukların yaşandığı bölgeye sevk edildi. Demirel, 18 Eylül’de yapılması planlanan resmi Moskova gezisini 24 saat erteleme kararı aldı. Dışişleri Bakanlığı neden olarak Başbakan Kosigin’in hafif hastalığını gösterse de, Demirel’in Kayseri’den detaylı bir rapor alana kadar ayrılmak istemediğine kuşku yok. Türk kabinesi 18 Eylül’de özel bir oturum düzenledi, lakin bu toplantının gidişatı hakkında hiçbir şey bilinmiyor. Demirel, kabinenin huzursuzluk yaşanan bölgeye sıkıyönetim statüsü vermekten kaçındığını söyledi.” 

“Çatışmaları tribünlerdeki zorbalar tetikledi. Lakin olaylar giderek iki rakip kent ortasındaki çatışma karakterine büründü. Bu gerçek ne kadar tatsız olsa da, muhtemelen hiçbir siyasi partinin ve siyasi bir art planın olmadığını gösteriyor. Kayseri ve Sivas’da hiçbir halde tarafların partizanlığa dair bir durum ortaya çıkmamıştır. Ayrıyeten birtakım yabancı çevrelerin Kayseri halkının nefretinin Sivas’taki yaşayan çok sayıda Kürdü gaye aldığına dair ortaya attıkları tez de inandırıcı değil; her iki kentteki Kürt nüfusunun oranı muhtemelen birebirdir. Büyük olasılıkla olaylar, Anadoluluların karakteristiği olduğu üzere, belli bir histeri ve düşüncesizlikle birleşen heyecan ve öfkeden kaynaklanmıştır.”

‘KISKANÇLIK OLABİLİR’

Raporlarda olaylarda iki kent ortasındaki ekonomik rekabetin rol aldığı belirtilerek şu sözlere yer veriliyor:
“Bu olaylarda, Kayseri’deki şirketlerle tıpkı ölçüde desteklenmeyen sanayisi nedeniyle de, Sivas’ta muhakkak bir kıskançlığın rol oynamış olması olasıdır. Bununla birlikte, bu kıskançlık muhtemelen ikincil bir faktördür ancak olayların nedeni hiçbir halde değildi. Anadoluluların küskün karakterleri göz önüne alındığında, komşu kentler ortasındaki münasebetin bir dereceye kadar olağana dönmesi çok uzun vakit alacaktır. Kan davaları da dâhil olmak üzere daha fazla olay olması da mümkündür. Olaylar hiçbir şartta ülkede siyasi istikrarsızlığın bir işareti olarak görülmemelidir. Tersine, tıpkı gün çok sayıda küçük kasabada olaysız geçen mahallî seçimler, parlamento seçimlerinin ortaya koyduğu tabloyu doğrulamaktadır: Adalet Partisi hâkim pozisyonunu korudu, değişiktir ki Halk Partisi neredeyse hiç kayıp vermedi, bu yüzden bu yıl Halk Partisi’nden ayrılan İtimat Partisi’ne çok az baht veren siyasi gözlemciler haklı görünüyor.”

NE OLMUŞTU?

“Türkiye’deki İç Siyasi Durum, Kayseri’de Bir Futbol Maçında Kanlı Olaylar” başlıklı raporlarda kanlı maç hakkında şu bilgiler de yer alıyor: “17 Eylül 1967 Pazar günü, 2. Lig’de Kayseri ve Sivas ekipleri ortasında oynanan bir futbol maçında kanlı bir çatışma çıktı, 40 kişi öldü ve 65 kişi yaralandı. Stadyum, 3 bini Sivas’tan olmak üzere 30 bin seyirci ile doluydu. Yaklaşık 20 dakika sonra hakemin yanlış kararıyla Kayseri grubunun birinci golünü atması üzerine Sivas’tan gelen ziyaretçiler alana taş atmaya başladı. Argümana nazaran, atılan taşlardan kaçarken oyun alanını seyirci tribünlerinden ayıran dikenli tele takılan iki çocuk bu nedenle hayatını kaybetti. Bu haber, yerli izleyicilerin komşu kentten gelen konuklara saldırmasına yol açtı. Kalabalık stadyumda başlayan panikte, birden fazla Sivas’tan gelen çok sayıda ziyaretçi ezilerek ya da ayaklar altına alınarak öldürüldü. Kayseri’de olaylara neden olan sekizi Sivasspor, 18’i Kayserispor taraftarı olmak üzere toplamda 26 kişi tutuklanarak, maç esnasında ve sonrasında çıkan olaylar nedeniyle her iki gruba 17 maç saha kapama cezası verilmiştir. Ayrıyeten iki kent ekiplerinin beş yıl mühletle tıpkı kümelerde futbol oynamamaları kararı alınmıştır.”