‘Kömür Zonguldak’ın kaderi olmasın’

Cihat Aslan / İstanbul – Greenpeace, Cumhuriyet’in birinci yıllarında sosyo-ekonomik ve kültürel olarak en parlak devrini yaşayan, ülkenin kıymetli spor ve toplumsal tesislerine mesken sahipliği yapan Zonguldak’ı tekrar canlandırmak için Adil Dönüşüm kampanyası başlatıyor. Projeyle Zonguldak’ın yazgısı olan kömür madenleri ve kömürlü termik santrallerin dışına çıkılarak, kentin doğal ve tarihi hoşluklarının tekrar ortaya çıkarılması, bölge turizminin canlandırılması, yeni istihdam alanları yaratılması, kentin tabiat, kültür ve sanatseverler için buluşma noktası haline getirilmesi hedefleniyor. Greenpeace’in proje çerçevesinde izleyeceği yol haritası ise projenin ikinci ayağında ortaya çıkacak. İlerleyen periyotlarda kentteki paydaşlarla görüşülüp teklifler alınacak, modelleme çalışmaları yapılacak, istihdam nerelere kayabilir üzere fizibilite çalışmaları yapılacak.

Adil Dönüşüm Hareketi projesiyle ilgili bilgi veren Greenpeace Akdeniz İklim ve Güç Proje Sorumlusu Onur Akgül, Greenpace Akdeniz olarak karar vericilerden temel olarak istediklerinin “kömürlü termik santrallerin makul bir plan halinde kapatılması, yeni planlanan termik santrallerin hepsinin iptal edilmesi, bu projelerden vazgeçilmesi ve yeniden kademeli olarak kömür ve fosil yakıtlardan elektrik üretiminin durdurulması” olduğunu söyledi. “Bu yüzden adil dönüşüm hareketini başlatmak istiyoruz” diyen Akgül, projeye ait şu bilgileri verdi:

Turizm potansiyeli

“Süreci Zonguldak ile birlikte başlattık. Zonguldak aslında çok renkli bir kent. Lakin kömüre bağlı ekonomik bakış yüzünden kendi renklerini ve çeşitliliğini gösteremiyor. Zonguldak tabiatı çok hoş bir kent, ancak hepsi kömür madenciliğinin tek tipliği yüzünden gölgede kalıyor. Çeşitli tarım toprakları var, seracılık yapılıyor. Kestane ağaçları var ve oradan bal üretiliyor. Değerli bir üretim alanı, lakin kömür termik santrallerinin tesirleri yüzünden bütün ekosistem etkileniyor. Kıyılarının turizm potansiyelinin değerlendirilmesini istiyoruz.

Yeni hayat biçimi

Burada toplumla bir arada geliştirilecek ortak akıl, kentin çehresini değiştirecek bir pilot örnek haline gelebilir. Kömür, Zonguldak’ın yazgısı olmamalı. Ülkenin bütün kentlerinde olmayan çocuk onkolojisi kısmı var. Çatalağzı bölgesinde hangi haneye girseniz kanser, astım hastaları. Kömürlü termik santraller bölgenin kaynaklarını kullanırken bütün zehirli atıkların yarattığı sıhhat ve etraf sıkıntılarını Zonguldak halkının sırtına yüklüyor. Adil Dönüşüm Hareketi yeni bir hayat biçimi öneriyor.”

Vefat suratı yüksek

Zonguldak’ta kömüre bağlı iktisadın hem halk sıhhati hem de etraf ve toplumsal refah ile iktisadi istikrar açısından alarm verdiğini belirten Greenpeace, bölge ile ilgili raporlar da yayınladı. Raporlara nazaran, Zonguldak’ta son 10 yılda ölümlerin giderek arttığı ve kıymetlerin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu belirlendi. Zonguldak nüfusunun Türkiye nüfusunun yüzde 7.2’sine denk geldiği belirtilen raporda, mevt suratlarında ise vilayet nüfusuna nazaran yüksek vefat suratı ile yüzde 9.7-10.4 olarak izlendi.

‘1230 erken vefat önlenebilir’

Greenpeace raporunda, salgın devrinde büyükşehirler için alınan tedbirlere, büyükşehir olmamasına karşın Zonguldak’ın da katılmasında bölgede çıkarılan taş kömürünü de yakan kömürlü termik santrallerin tesirinin büyük olduğu aktarıldı.

Geçen yılın birinci yarısında pandemi nedeniyle Kahramanmaraş, Kütahya ve Zonguldak vilayetlerinde ocak ayında kapatılan kömürlü termik santrallerin ve mart ayında salgın ile ilgili alınan önlemler nedeniyle azalan trafik sonucu beş büyükşehirde hava kalitesinde görece güzelleşmeler olduğu izlendi.

Zonguldak’ın ise hava kalitesinin bu uygulamalardan beklenen seviyede etkilenmediği, üstüne santrallerin tekrar açılması ve kaldırılan seyahat yasakları sonucunda hava kirliliğinin tekrar ve süratle artmaya başladığı saptandı.

Zonguldak’ta 3 yılda gerçekleşen tüm ölümlerin ortalama yüzde 10’u hava kirliliğine bağlı olarak gerçekleştiğine işaret edilen raporda, DSÖ’nün standartlarında tutulabilseydi, hava kirliliğine bağlı 1230 erken vefatın önlenebileceği tabir edildi.

Kovid hadise sayılarına yansıdı

Zonguldak ile ilgili çevresel raporda da 2020’de Kozlu ilçesinde yüzde 3.8, merkezde yüzde 2.3, Kilimli ilçesinde de yüzde 1.9 oranında nüfus kaybı yaşandığı belirtildi.

Bilhassa kömür madenlerinin ve termik santrallerin yer aldığı bu ilçelerde etraf şartlarının kötüleşmesinin insanları göç etmeye zorladı. Ayrıyeten maden kazalarında yaralanma, olumsuz çalışma şartları nedeniyle erken yaşta birçok hastalıkla karşı karşıya kalma ve ömür müddetinin kısalması üzere çok kıymetli risklerle yaşadığı tabir edildi.

Zonguldak’ta koronavirüs olay sayılarının yüksek olmasının ardında halkın yaşadığı teneffüs yolu rahatsızlıkları yattığı tabir edildi.