Matrah artırana ‘vergi barışı’

Ebru Sungur – Gerçek dalın uzun vakittir talep ettiği vergi affı ve borç yapılandırmasına ait 7326 sayılı Kanun 9 Haziran’da tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Tüm dünyayla birlikte Türkiye’yi ekonomik manada da olumsuz etkileyen Kovid-19 salgını nedeniyle kimi vergi mükellefleri ödeme zahmeti çekiyordu. Yapılandırma kapsamında yer alan düzenlemelerin kasa, ortaklar cari hesaplarında düzgünleşme sağlaması öngörülüyor.

Sistem Küresel Danışmanlık Yönetici Ortağı Yeminli Mali Müşavir Necmi Ulus ve vergi danışmanlık takımının takviyesiyle hazırladığımız dizinin bu kısmında yapılandırma kanunu ile gelen matrah ve vergi artırımı inceleyeceğiz. Kanuna nazaran mükellefler 31.8.2021 tarihine kadar yapacakları beyanlarla yapılandırmanın kelam konusu başlıklarından yararlanabilecekler. Mükellefler maddeden geriye dönük 5 yıl için gelir ve kurumlar vergisini, KDV’yi, kimi gelir stopaj ve kurumlar stopaj vergilerini artırarak yararlanabilecek. Matrah ve vergi artırımı düzenlemesinden yararlanarak ödeyenler hakkında artırımda bulunulan yıllar ve vergi tipleri için daha sonra öbür bir tarhiyat yapılmayacak.

2 Ağustos ayrıntısı

Matrah yahut vergi artırımında bulunulması, kanunun yayımı tarihinden evvel başlayan  incelemeleri durdurmayacak. Lakin artırımda bulunan mükellefler hakkında başlatılan vergi incelemeleri ve takdir süreçlerinin 2.8.2021 tarihine kadar sonuçlandırılamaması halinde inceleme duracak. Bu tarihten evvel inceleme sonuçlanırsa tarhiyat öncesi uzlaşma yapılamayacak. Bu durumda inceleme raporları ile takdir kurulu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarihten evvel artırımda bulunulmuş olması kaidesiyle bulunan fark matrah ve vergi artırımlarıyla birlikte pahalandırılacak.

 Matrah ve vergi artırımından kimler yararlanamayacak?

Vergi Yordam Kanunun Kaçakçılık Kabahatleri ve Cezaları hususu kapsamındaki “defter, kayıt ve evrakları yok edenler yahut defter sahifelerini yok ederek yerine öteki yapraklar koyanlar yahut hiç yaprak koymayanlar yahut evrakların asıl yahut suretlerini büsbütün yahut kısmen uydurma olarak düzenleyenler”.

Terör kabahatinden karar giyenler.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih prestijiyle haklarında terör örgütlerine yahut devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği/iltisakı olduğu gerekçesiyle isimli makamlar, genel kolluk kuvvetleri yahut Mali Suçlan Araştırma Heyeti Başkanlığı tarafından yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında vergi incelemesi yapılması, terörün finansmanı cürmü yahut aklama hatası kapsamında inceleme ve araştırma yapılması talep edilenler.

6 taksitte ödenebilecek

Matrah ve vergi artırımlarında hesaplanan yahut artırılan gelir, kurumlar ve katma paha vergilerinin, peşin yahut birinci taksiti 30.09.2021 tarihinde başlamak üzere ikişer aylık devirler halinde azami altı eşit taksitte ödenmesi gerekiyor. Bu vergilerin belirtilen halde ödenmemesi halinde, ödenmeyen vergi fiyatları birinci taksit ödeme mühletinin son günü vade kabul edilerek gecikme artırımıyla birlikte takip ve tahsil edilecek.

Peşin indirimi

Artırım sonucunda tahakkuk eden vergilerin tamamının birinci taksit ödeme müddeti içerisinde peşin olarak ödenmesi halinde, bu vergilerden yüzde 10 indirim yapılacak ve katsayı uygulanmayacak.

Gelir ve kurumlar vergisi matrah artırımı

Vergi mükellefleri açısından bir açıdan sigorta niteliğinde olan matrah ve vergi artırımı düzenlemelerinin en çok talep oluşturan konusu gelir ve kurumlar vergisi matrah artırımı.

Düzenlemeye nazaran, artırılan matrahlar yüzde 20 üzerinden vergilendirilecek.

Matrah artırımı yapılan yıl için beyannamesini vaktinde vermiş ve vergisini ödemiş olanlar ise yüzde 15 vergiye tabi tutulacak.
İstisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle vergi çıkmamış olması halinde de yüzde 15 oranı uygulanacak.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları yıllara ilişkin ziyanların yüzde 50’si, 2021 ve izleyen yıllar karlarından mahsup edilmeyecek. 

Katma paha vergisi artırımında izlenecek yol

Katma paha vergisi mükelleflerinin, artırıma temel alınan ilgili yılın vergilendirme periyotlarının tamamı için artırımda bulunmaları zarurî tutuldu. Bu çerçevede ödenen katma kıymet vergisi, sarfiyat yahut maliyet ögesi olamayacağı üzere katma kıymet vergilerinden indirilmeyecek. İade konusu yapılamayacak.

Katma kıymet vergisi mükelleflerinin her bir vergilendirme devrine ait olarak verdikleri 1 No.lu KDV beyannamelerinde (ihtirazi kayıtla verilenler dahil) yer alan hesaplanan katma paha vergisinin yıllık toplamı üzerinden vergi artırmaları halinde ilgili periyotlara ait katma bedel vergisi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacak.

Artırıma ait yıldaki gereken 1 No.lu KDV beyan- namelerinin bir kısmını yahut tamamını vermemiş olan mükellefler için şöyle bir yola gidilecek:

En az üç periyoda ilişkin KDV beyan- namesini vermiş olanlar için ilgili yıla ilişkin periyotlardan verilmiş olan beyan- namelerdeki hesaplanan katma paha vergisi fiyatlarının ortalaması bir yıla iblağ edilecek. Bu meblağ üzerinden artırım yapılacak.

Hiç beyanname vermemiş yahut bir ya da iki periyoda ait beyanname vermiş olanlar, ilgili yıl için gelir yahut kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuş olması kuralıyla artırılan matrah üzerinden yüzde 18 oranında katma paha vergisi artırımında bulunmak suretiyle KDV düzenlemesinden yararlanabilecek.

Takvim yılının bütün periyotlarında hesaplanan katma paha vergisi bulunmayanlar da ilgili yıl için gelir yahut kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuş olması kaidesiyle artırılan matrah üzerinden yüzde 18 oranında katma bedel vergisi artırımında bulunmak suretiyle KDV düzenlemesinden yararlanabilecek. Bu kapsama giren mükellefler, gelir yahut kurumlar vergisi için matrah artırımında bulunmamaları halinde KDV artırım düzenlemesinden yararlanamayacaklar.

Kurumlar vergisi matrah artırımı

*Yıllık beyannamelerinde ziyan beyan edilmesi, matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde taban artırım meblağı üzerinden beyan yapılacak. *Yıllık beyannamelerinde ziyan beyan edilmesi, matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde minimum artırım meblağı üzerinden beyan yapılacak. **Artırılan matrahlar yüzde 20 oranında vergilendirilecek. Fakat gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin artırımda bulunmak istedikleri yıla ilişkin yıllık beyannamelerini yasal müddetlerinde vermiş, bu vergi cinslerinden tahakkuk eden vergilerini müddetinde ödemiş ve bu vergi cinsleri için kanunun 2 ve 3. unsurlarından yararlanmamış olmaları kaidesiyle matrahlar üzerinden yüzde 15 vergi alınacak. 

Gelir vergisi matrah artırımı (TL)

*Yıllık beyannamelerinde ziyan beyan edilmiş olması yahut indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde minimum artırım fiyatı üzerinden beyan yapılacak. **Artırılan matrahlar yüzde 20 oranında vergilendirilecek. Lakin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin artırımda bulunmak istedikleri yıla ilişkin yıllık beyannamelerini yasal müddetlerinde vermiş, bu vergi çeşitlerinden tahakkuk eden vergilerini müddetinde ödemiş ve bu vergi tipleri için kanunun 2 ve 3. hususlarından yararlanmamış olmaları kuralıyla matrahlar üzerinden yüzde 15 oranında vergi alınacak. Gelir vergisi mükellefleri için ilgili yıllar prestijiyle gayrimenkul sermaye iratları için belirlenen istisna fiyatları dikkate alınmaz. Birden fazla gelir ögesi elde eden mükelleflerce vergi incelemesi ve tahriyata muhatap olunmaması için belirtilen gelir ögesi prestijiyle matrah artırımı yapılması kaidedir.

Matrah artırımına örnek

Yapılandırma kapsamındaki matrah ve vergi artırım imkanlarından yararlanacak bir firmanın, 2016-2020 yılı kurumlar vergisi matrahının aşağıdaki tabloda görüldüğü hali ile toplamda 5.700.000 TL olduğunu varsayalım. Vergisini tam ve yasal müddetinde ödeyen işletmenin kurumlar vergisi matrah artırımından ötürü ödeyeceği verginin 216.375 TL olduğunu görüyoruz. Bu meblağın peşin ödenmesi durumunda yüzde 10’luk bir indirim kelam konusu olacaktır. 
Bu örnekte görüleceği üzere ödenecek vergilerin devirler itibariyle beyan edilen matraha nazaran artış yahut azalış eğiliminde olması beklenen. Bu açıdan işletmelerin kendi durumlarını kıymetlendirerek matrah ve vergi artırımı ile bir nevi yaptıracakları sigortanın bedeli olan ödenecek vergi ile durumlarının karşılaştırılması yani risk tahlili yapması gerektiği sonucuna ulaşmak mümkün.

Kurumlar vergisi matrah artırımı (TL)

Gelir ve kurumlar vergisi stopaj artırımı

Mükellefler, gelir (stopaj) yahut kurumlar (stopaj) vergisini artırarak ödemeleri halinde, haklarında, artırıma husus ödemeler nedeniyle gelir (stopaj) yahut kurumlar (stopaj) vergisi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacak.

Gelir yahut kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmamış olması durumunda da gelir ve kurumlar vergisi stopaj artırımda bulunmak mümkün. Artırım kapsamına yalnızca aşağıdaki stopaja tabi aşağıdaki ödeme çeşitleri giriyor:

İnşaat ve tamirat ödemeleri

Yıllara sari inşaat ve onarma işlerine ait yapılan ödemeler üzerinden 2016-2020 için her bir yıl itibariyle yüzde 1 oranında hesaplanan vergiyi artırmak suretiyle kanun kararlarından yararlanılabilecek.

Çiftçi ve birtakım esnafa ödemeler

Çiftçilere ve vergiden muaf esnafa yapılan ödemelerden vergi tevkifatı yapanlar, muhtasar beyannamelerindeki meblağlar üzerinden ilgili yıllarda geçerli olan tevkifat oranının yüzde 25’i oranında hesaplanacak vergiyi ödemek suretiyle vergi artırımından yararlanacaklar.

Fiyat ödemelerinde vergi artırımı

Hizmet erbabına ödenen fiyatlardan her bir vergilendirme periyoduna fiyat ödemelerine ait gayrisafi fiyatların yıllık toplamı üzerinden yıllar itibariyle tablodaki oranlarda hesaplanacak gelir vergisini artırım olarak ödeyecekler.

Hür meslek ve kira ödemesi

İlgili yıl içinde verilen muhtasar beyannamelerde yer alan kelam konusu ödemelerine ait gayrisafi meblağların yıllık toplamı üzerinden tablodaki oranlarda vergi artırımı yapılacak.

YARIN: Gayrimenkuller pahalanırken vergi düşecek