PKK ve Peşmergeler arasındaki gerilimle ilgili neler biliniyor?

Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi’ne (IKBY) bağlı Peşmerge güçleri ile PKK ortasında tansiyon son periyotta arttı.

Gerginliğin doruk noktası, 5 Haziran’da Metina Dağı eteklerinde beş Peşmerge’nin öldürülmesi oldu.

8 Haziran’da ise Türkiye hududunda bulunan Zaho kasabasındaki akında bir Peşmerge hayatını kaybetti. Bir mahallî yetkili, saldırıyı PKK’nın düzenlediğini söyledi.

IKBY’de tansiyon yükselirken, geçmişte, bilhassa de 1990’larda olduğu üzere Iraklı Kürtler ortasında ortaya çıkabilecek mümkün yeni bir çatışma sürecine dair tahliller ve ikazlar da arttı.

BBC Türkçe‘ye konuşan IKBY Dış Bağlar Departmanı Lideri Sefin Dizayi, yaşananlardan PKK’yı sorumlu tuttu. IKBY’nin seçilmiş bir hükümet tarafından yönetildiğine vurgu yapan Dizayi, PKK’nın bölgelerindeki varlığını eleştirdi.

BBC Türkçe’ye konuşan, PKK’nın şemsiye örgütü Kürdistan Topluluklar Birliği’nin (KCK) sözcüsü Zagros Hiwa ise “Kürdistan Demokratik Partisi’nin (KDP), Türkiye’nin örgüte yönelik askeri operasyonlarına takviye verdiğini ve bununla iç çatışmalara taban hazırladığını” savundu.

Sincar mutabakatının tesiri

Orta Doğu’da Kürt siyasetinde, ideolojisinden örgütlenme usulüne kadar on yıllardır çok farklı çizgileri temsil eden PKK ile KDP’nin ortasındaki tansiyonlar yeni değil.

Yaşanan bu son tansiyon ise 2020’den itibaren tırmanıyor üzere görünüyor.

9 Ekim 2020’de Bağdat’taki Irak Federal Hükümeti ve Erbil’deki IKBY’nin, Sincar’ın güvenliğini sağlamak ve bölgeyi yine inşa etmek için imzaladığı mutabakatın Kandil ile Erbil ortasındaki tansiyonu artıran nedenlerden biri olduğu düşünülüyor.

Mutabakatın unsurlarından birine nazaran, PKK’nın ve onunla kontaklı kümelerin Sincar ve etrafındaki varlığına son verilecek.

Birleşmiş Milletler (BM) Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis-Plasschaert’ın nezaretinde imzalanan mutabakata ABD, İngiltere ve Almanya dayanak vermiş, Türkiye de şad kalmıştı.

KCK ise mutabakata reaksiyon göstermişti.

Erbil, PKK’nın IŞİD’in 2014’te bölgedeki taarruzlarını kendisi açısından fırsata çevirdiği ve daha evvel bulunmadığı noktalara konumlandığı kanısında.

Kandil ise 2014’te Peşmerge güçlerinin Ezidileri IŞİD karşısında savunmasız bıraktığını savunuyor.

Türkiye’nin bölgedeki operasyonları

Türkiye’nin bilhassa son yıllarda Irak’ın kuzeyinde düzenlediği operasyonlar da tıpkı geçmiş devirlerde olduğu üzere PKK ile KDP ortasındaki tansiyonu artırmış görünüyor.

Bunlar, Pençe operasyonları ismiyle biliniyor.

Operasyonların bilhassa 2020 Haziran ayında geçekleştirilen etabında TSK güçleri karadan güneye gerçek ilerledi ve çeşitli noktalarda süreksiz üsler kurmaya başladı.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, bu yılın Nisan ayı sonunda Türkiye gazetesinde yayımlanan açıklamasında, Kandil’e geçişler için kritik olduğunu belirttiği Metina Bölgesi’ne de üs kuracaklarını söyledi.

Bu operasyonlar devam ederken Peşmerge güçleri de bölgede faal olmadığı alanlara daha fazla gücünü gönderdi ve yeni denetim noktaları oluşturdu.

Erbil, PKK’nın bölgedeki varlığını ve faaliyetlerini eleştiriyor.

IKBY Dış Münasebetler Departmanı Lideri Sefin Diyazi, öncelikle sorunun KDP ile ilgili olmadığını savunuyor. Diyazi, “Sorun PKK ile KDP ortasında değil, sorun PKK ile IKYB ve Peşmerge Bakanlığı altındaki Peşmerge güçleri arasında” diyor.

IKBY’deki Kürtlerin tarihinde uzun yıllara dayanan isyanlar, dış güçlerle savaşlar ve iç çatışmaların bulunduğunu anlatan Dizayi, bölgenin seçimle idareye gelmiş bir hükümet tarafından yönetildiğinin altını çiziyor ve ekliyor:

“Son 30 yıl boyunca PKK, Irak Kürdistan’ında konumlandı ve kendisini seçilmiş IKYB hükümetine bir alternatif olarak sundu.”

Dizayi, “PKK’nin ideolojisi, kendisinden öbür hiçbir ideoloji, küme ya da politik varlığa tahammülü olmayan bir ideolojidir” diyor.

KCK sözcüsü Zagros Hiwa ise “bu operasyonlara paralel olarak KDP’nin güçlerini, kendi güçlerinin 1983’ten beri bulunduğu ve son 25 yıldır büsbütün denetimlerinde olan bölgelere konuşlandırdığını” söylüyor.

Hiwa, “KDP güçlerinin konuşlandırılmasının birkaç hafta evvel onlarla irtibata geçtik ve karşılıklı iletilerimizi paylaştık. Lakin bize güçlerini bu bölgelere konumlandıracaklarına dair kararlarıyla ilgili bilgi vermediler” diyor.

Hiwa, Türkiye’nin KDP ile PKK ortasındaki çatışmaları teşvik ettiğini, KDP’nin Türkiye ile hareket ettiğini öne sürüyor:

“KDP güçleri Türkiye’nin silahlı drone’lar (insansız hava araçları) yahut (silahlı insansız hava araçları) SİHA’larının muhafazasında hareket ediyor.”

Metina‘da ne oldu?

Kuzey Irak’taki tansiyonu tepeye çıkaran olay, 5 Haziran’da, Duhok’a bağlı Amedi kasabası yakınlarındaki Metina Dağı’nda beş Peşmergenin ölmesi, dördünün de yaralanması oldu.

Amedi, Türkiye hududunun 15-20 kilometre güneyinde bulunuyor.

IKBY yetkilileri, atağın PKK tarafından gerçekleştirildiğinden kuşku duymadıklarını aktarıp olayı sert bir formda kınadı.

Bölgesel idaredeki öbür Kürt partiler de atağa büyük reaksiyon gösterdi.

KCK sözcüsü Zagros Hiwa ise Metina’daki ölümlerle ilgilerinin olmadığını savunuyor.

Hiwa, PKK güçlerinin, yaklaşan Peşmerge’nin askeri konvoyuna karşı yalnızca havaya ateş açtığını belirtiyor.

Hiwa, “KDP güçlerini hiçbir vakit gaye almadılar. Hatta Kürtler ortası bir iç çatışmayı önlemek için bulundukları birtakım noktalardan çekildiler” diyor.

Sefin Dizayi ise olayla ilgili PKK’yı eleştiriyor:

Erbil ve Kandil‘den karşılıklı suçlamalar

KCK Sözcüsü Hiwa, güçlerinin KDP ile Abdullah Öcalan ortasında 1983 yılında imzalanan protokoller ve 2013 yılındaki tahlil sürecinde yeniden KDP ile imzalanan mutabakatlar kapsamında bu bölgede bulunduğunu belirtiyor.

Hiwa, “bu bölgeler üzerinden Türkiye’ye saldırmadıklarını” savunuyor, “Türkiye’nin hücumlarına karşı bu bölgeyi koruduklarını ve bu bahiste Kürt güçlerin omuz omuza hareket etmesini beklediklerini” söylüyor.

Hiwa, “IKYB’nin geri çekilmesi daveti yapması gereken bir güç varsa onun Türkiye olduğunu” söylüyor.

Ankara, PKK’nın yıllardır bu bölge üzerinden topraklarına taarruzlar düzenlediğini belirtiyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan operasyonlarla ilgili geçmişte yaptığı açıklamalarda, “Amacımız, güney hudutlarımızda oluşturulmaya çalışılan terör varlığını büsbütün ortadan kaldırmak ve tehditleri bertaraf etmektir” tabirlerini kullandı.

Sefin Dizayi, PKK’nın bu bölgelerden ayrılmasını istediklerini vurguluyor:

“Türkiye, hudutları içinde PKK’yi denetim altına alabildi ve sonrasındaki operasyonlarını Suriye ve Irak’a yanlışsız genişletti. Türkiye’nin son yıllarda uyguladığı teknoloji, PKK’nin hareketleri değerli ölçüde kısıtladı. PKK, kendi ve varlığını ve güvenliğini koruma etmek için köylere ve topluluklara daha fazla yaklaştı ki bu da oraların sakinleri için sonuçlar doğurdu.

“Son aylarda Türkiye’nin daha fazla hudut ötesi askeri operasyon düzenlemesiyle daha fazla sivil, meskenlerini terk etmek zorunda kaldı. Memleketler arası hukuk ve komşularla münasebet uyarınca hiçbir gücün, kendi toprakları içinde komşularına karşı hareket etmesine müsaade verilemez.

“PKK son devirde varlığı ve faaliyetlerini birçok yerde de artırdı; bütün Türkiye sonu boyunca, İran hududunda, Hanekin, Kerkük, Mahmur, Musul’un güneyi ve Sincar’da. Bu yerlerin birçoğu Türkiye sonundan birkaç yüz kilometre uzakta. PKK buralarda ne yapıyor?

“PKK, bu periyotta savaş ve çatışmalarla hiçbir somut sonuç elde edemeyeceğini anlamalı.”

Tansiyonu düşürme davetleri

IKBY’deki farklı siyasi güçler son periyotta çatışmaların artmaması için açıklamalar yapıyor ve çalışmalar yürütüyor.

Bunların başında Kürdistan Yurtsever Birliği (KYB) ve Goran Hareketi geliyor.

BBC İzleme Servisi’nin aktardığına nazaran KYB Eş Lideri Lahur Talabani, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, “Kardeşin kardeşi öldürmesine karşıyız. Bir Kürtün kanının diğer bir Kürt tarafından akıtıldığı hiçbir çatışmanın içinde yer almayacağız” dedi.

Dizayi, bölgenin barış ve diyaloğa muhtaçlığı olduğunu belirtiyor:

“Geçmişte, silahlı çaba gerekli olmuş olabilir ki biz de bunu Irak Kürdistanı’nda yaptık. Lakin günümüzde savaş kuralları ve metotları değişti. Bu cins sıkıntıları çözmek için tek yol barışçıl ve demokratik teknikleri kullanmak. Bu uzun sürebilir ancak yıllarca süren diyalog saatlerce süren savaştan düzgündür.

“IKBY, PKK ve Türkiye ortasındaki ateşkeste rol oynadı. Dostça, barışçıl bir tahlile ulaşmak için tünelin ucunda ışık vardı. Maalesef işler olması gerektiği üzere gitmedi. Fakat hâlâ savaş, uyuşmazlıkları çözmek için tahlil olmamalı. Her yerde tansiyonu düşürmek için gayret sarf edilmeli.”

Zagros Hiwa ise Kürtler ortası çatışmalardan tek yararlı çıkan Türkiye hükümeti olduğunu savunuyor ve “Tüm problemleri diyalog yoluyla çözmeye hazırız. Kürtler iç çatışmalardan bıktı” diyor.

Her ne kadar bölgedeki farklı Kürt siyasi kümeleri ortasında tansiyonu azaltma davetleri yapılıyor olsa da, IKBY’deki bu tansiyonun nereye evrileceği konusunda bir netlik yok.

Yalnızca buradaki değil, bölge çapındaki aktörlerin de atacakları adımların bu tansiyona tesiri olacak üzere görünüyor.

Bu kapsamda, ABD’de Joe Biden idaresinin de Suriye’nin kuzeyi ve IKBY’deki Kürt kümelere yönelik yaklaşımı da değerli olacak üzere duruyor.

Bir önceki yazımız olan Türkiye'nin en yüksek barajının su tutacağı tarih belli oldu başlıklı makalemizde Baraj, Barajı ve Gövde hakkında bilgiler verilmektedir.