Reuters: ‘Türkiye, NATO’nun Belarus’a karşı resmi tepkisini yumuşatmaya çalıştı’

Reuters haber ajansına konuşan iki diplomat, bir yolcu uçağını zorla indirdiği için ‘hava korsanlığı’ ile suçlanan Belarus‘a karşı resmi reaksiyonları yumuşatmak için, Türkiye‘nin NATO müttefiklerine baskı yaptığını ileri sürdü. Ajansa konuşan bir NATO yetkilisi ise, açıklamanın bütün müttefiklerin fikir birliği ile yapıldığını söyledi.

Reuters, Dışişleri Bakanlığı’nın hususla ilgili şimdi yorum yapmadığını da ekledi.

Belarus, Pazar günü Yunanistan’dan Litvanya‘ya giden yolcu uçağını kendi hava alanında ‘bomba ihbarı’ olduğu gerekçesiyle zorla indirip uçaktaki muhalif gazeteci Roman Protasevich’i gözaltına almıştı.

Avrupa Birliği (AB), NATO ve ABD, “uçak kaçırma” olarak nitelenen olayın akabinde Minsk idaresine yeni yaptırımlar uygulamayı gündeme getirmişti.

NATO’ya üye 30 ülke, Ryanair hava yollarına ilişkin uçağın indirilmesini kınayan iki paragraflık bir açıklama yaptı. Lakin Baltık ülkelerinin ve Polonya’nın talep ettiği üzere bir cezai yaptırım gündeme getirilmedi.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, uçağın indirilmesini “hava korsanlığı” olarak tanımlamış ve bunu “şoke edici bir eylem” olarak nitelemişti. NATO müttefiklerinin açıklamasının Stoltenberg’in tonundan daha yumuşak olması da dikkat cazip bulundu.

Reuters haber ajansına konuşan diplomatlar, Ankara’nın, Belarus’taki siyasi mahkumların hür bırakılmasına yönelik davetleri metnin dışında tutmak istediğini ileri sürdü. Belarus ile NATO ortasındaki işbirliğinin askıya alınması tehdidinin de metinden çıkarıldığı belirtildi.

‘Amaç Moskova ile bağları korumak olabilir’

Reuters’a konuşan diplomatlar, Ankara’nın bu hamleyi yaparak Moskova ile bağlarını müdafaayı hedeflemiş olabileceğini söyledi. Rusya, Belarus’un en yakın müttefiki.

Minsk’e günlük sefer düzenleyen Türk Hava Yolları üzerinden Belarus’la ekonomik bağlantıların korunmasının da Türkiye’nin motivasyonları ortasında olabileceği aktarıldı.

Türkiye’nin yaz aylarında Rus turistleri ağırlamak istemesinin de kelam konusu atağın art planında yer almış olabileceği belirtildi.

Bir diplomat, “Polonya, Litvanya, Letonya başta olmak üzere birçok müttefik Türkiye’nin tavrından ötürü hayal kırıklığına uğradı. Ankara’nın (Belarus Devlet Lideri Aleksandr) Lukaşenko’yu neden savunmak istediği net değil” yorumunu yaptı.

Bir NATO yetkilisi ise “Kuzey Atlantik Kurulu’nun Belarus açıklaması, 30 müttefik ülkenin fikir birliği ile kararlaştırıldı. Kuzey Atlantik Kurulu’ndaki kapalı görüşmelerin detaylarına girmiyoruz” dedi.

Bir diplomat da, Stoltenberg’in, NATO’nun internet sitesinde yayımlanan açıklamanın son hali için Türkiye dahil bütün müttefiklerin kabulünün olduğunu söyledi.

Uçak indirme olayında neler yaşandı?

Ryanair havayolu şirketine ilişkin yolcu uçağı Pazar günü, Yunanistan’ın başşehri Atina’dan Litvanya’nın başşehri Vilnius’a gidiyordu.

Belarus Litvanya’ya giden uçağın yolunu, hava alanı üzerindeyken bir savaş uçağıyla kesti. “Bomba tehdidi” savıyla Minsk’e inmeye zorladı.

Uçakta bulunan muhalif gazeteci, Nexta kümesinin eski editörü 26 yaşındaki Roman Protasevich gözaltına alındı.

Görgü şahitleri gözaltına alınan gazetecinin çok korkmuş göründüğünü ve yanındaki yolculara idam cezasına çarptırılabileceğini söylediğini anlattı. Belarus, Avrupa’da hala idam cezasını kaldırmamış tek ülke.

Ryanair’e ilişkin uçak, gazetecinin gözaltına alınması sonrasında yoluna devam etti ve Litvanya’nın başşehri Vilnius’a planlanan varış saatinden yaklaşık yedi saat sonra, lokal saatle 21.25’te vardı.

Litvanya’ya inen uçaktaki yolcular Minsk’te geçirdikleri vaktin ‘sakin’ olduğunu söyledi ancak kendilerine bilgi verilmediğini söz etti. Bir yolcu Protasevich’in ‘çok korkmuş göründüğünü’ söyledi ve “Doğrudan gözlerine baktım çok üzgündü” dedi.

Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan bir başka yolcu Monika Simkiene de, “İnsanlara döndü ve idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söyledi” diye konuştu.

Lukaşenko: Uçağı indirmek hakkımızdı

Belarus Devlet Lideri Aleksander Lukaşenko, olayla ilgili yaptığı açıklamada “Yolcu uçağını indirmek hakkımızdı” dedi.

Parlamentoda milletvekillerine seslenen Lukaşenko, yolcu uçağının “bomba ihbarı nedeniyle indirildiğini” ve Mig-29 tipi savaş uçağı tarafından yolunun kesildiği haberlerinin “kesinlikle yalan” olduğunu sav etti.

66 yaşındaki Belarus Devlet Lideri Aleksandr Lukaşenko 1994 yılından bu yana iktidarda ve geçen yılın Ağustos ayında sonucu tartışma yaratan seçimleri kazandığını ilan ettiğinden bu yana ülkede çok sayıda muhalif isim tutuklandı, bir kısım muhalif de yurt dışına kaçtı.

Protasevich kimdir, Nexta nedir?

Nexta, Telegram kanalından yayın yapan bir medya operasyonu. Kümenin Twitter ve YouTube hesapları da var.

Nexta, Belarus’taki seçim devrinde muhalifler için kilit değerdeydi. Kuruluş, seçim sonrasında hükümetin haberlere ve medyaya getirdiği kısıtlamalarda faaliyetlerine devam etti.

Tikhanovskaya, 26 yaşındaki Protasevich’in 2019’da Belarus’tan ayrıldığını ve 2020 devlet başkanlığı seçimlerini Nexta aracılığı ile haberleştirmeye devam ettiğini söyledi. Daha sonra Protasevich hakkında Belarus’ta cezai kovuşturma başlatıldı.

Tikhanovskaya, “terörist olarak görüldüğü için” Protasevich’in Belarus’ta idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söz etti.

Tikhanovskaya, geçen yıl düzenlenen seçimlere hile karıştırıldığını, sandıktan kendisinin birinci çıktığını söylüyordu. Avrupalı başkanların de takviyesini alan Tikhanovskaya, eşi mahpus cezasına çarptırıldığı için adaylıktan çekilmek zorunda kaldığı için devlet başkanlığı yarışına girmişti.

Lukaşenko’nun seçimlerde zaferini ilan etmesinden sonra başşehir Minsk’te toplanan binlerce kişi aylarca protesto şovları düzenledi. Polis sert müdahalelerde bulundu ve binlerce kişi hakkında cezai süreç başlatıldı.

Bir önceki yazımız olan İlayda Çevik kimdir? başlıklı makalemizde Di̇zi̇si̇, Hayat ve İlayda Çevi̇k hakkında bilgiler verilmektedir.