Suriyeli bebeklerin kaderi

İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana yeryüzünde yaşanan en büyük göç dalgasına yol açan Suriye iç savaşı, binlerce bebeğin vatanlarından uzakta doğmasına neden oldu. Birleşmiş Milletler’e (BM) göre, 140 bin Suriyeli bebek ‘sürgünde’ dünyaya geldi. BM en fazla Suriyeli mülteci nufusuna sahip Türkiye’de bu rakamın 70 bin olduğunu belirtirken, uzmanlara göre ise bu sayı kayıt altına alınmayanlarla beraber 150 bin-200 bin arasında. Türkiye’de doğan bebeklerin çoğu ne Suriye ne de Türk vatandaşlığına sahip.
Zira bebeklerin ya Türkiye bürokrasisinde ya da Suriye’nin konsolosluklarında kaydedilmesi gerekiyor. Türk makamlarında kayıt yapılması için gereken uzun bürokratik işlemler ve Arapça bilen memurların bulunmaması, Suriyelileri bu yoldan caydırıyor. Türk vatandaşlığına geçmek ise çok uzun bir süreci göze almak demek.
Pasaport 500 dolar
Bazı Suriyeliler de kaçtıkları ülkenin diplomatik misyonuna gitmek istemiyor. Gitseler bile 500 dolarlık pasaport ücreti ve konsoloslukta işlemlerin düzenli yürütülememesi, kayıt işlemlerini neredeyse imkansız kılıyor. Ayrıca, Suriye ve diğer birçok Arap ülkesinde yurtdışında dünyaya gelen çocukların bu ülkenin vatandaşlığına geçmesi bebeğin babası üzerinden gerçekleşen bir süreç. Suriye’deki çatışmada eşini kaybetmiş binlerce kadın, Türkiye’de doğan çocuklarını bu sebeple Suriye vatandaşlığına geçiremiyor. Suriyelilerin bir kısmı ise ülkelerinden kaçarken kimlik, pasaport gibi vatandaş olduklarını gösteren bir belge bile alamıyor. Doğan bebeklerin bu nedenle gelecekte herhangi bir ülkede sığınma ya da vatandaşlık talep etmesi oldukça zorlaşıyor. Bu bebekler, “vatansız” olma tehlikesi ile karşı karşıya…
Kardeşi anne karnında
Türkiye’de belirsiz bir geleceğe rağmen büyüyen Suriyeli bebeklerden biri Muhammed Zeyn. Emal Şeyh Hama, yaklaşık iki sene önce Halep’ten kaçak bir şekilde ellerinde pasaportları dahi olmadan Kilis üzerinden kocası İzzettin ile Türkiye’ye gelmiş. Emal, insan kaçakçılarına para vererek Türkiye’ye giriş yaptıktan aylar sonra İstanbul’da oğlu Muhammed Zeyn’e hamile kalmış. İstanbul’da özel bir hastanede gerçekleşen doğumun belgesi ve Türk hükümetinin verdiği ‘Yabancı Tanıtma Kartı’, Muhammed Zeyn’in yeryüzünde var olduğunu gösteren tek belgeler. Emal şimdi de ikinci çocuğuna hamile.
150-200 bin bebek
17 aylık Muhammed Zeyn’in annesi Emal, çocuğu Türk vatandaşlığına geçirmenin çok zor bir süreç olduğundan yakınıyor. Önce Suriye pasaportu çıkarması gerektiğini söyleyen Emal, bunun kendileri için çok pahalı olduğunu, pasaport çıkartılması durumunda bile Türkiye’de vatandaşlık için gereken ikamet hakkının çok zor alındığını, özellikle Suriyelilere kolay kolay ikamet hakkı verilmediğini söylüyor.
Bağcılar’da yaşayan ailede, Emal’ın eşi İzzettin ise sigortasız şekilde çalışıyor, bu nedenle hamile eşi Emal’ın hamilelik kontrollerini ve hastane masraflarını karşılamakta zorlanıyor. Savaş bittikten sonra Halep’e dönmek isteyen İzzettin, “Suriye’ye Filistin’den gelen mülteciler her sene bu sene inşallah Filistin’e geri döneriz diyorlardı. Yıllar boyunca Suriye’de kalmak zorunda kaldılar. Şimdi de biz Türkiye’ye geldik. Biz de her sene inşallah bu sene Suriye’ye geri döneriz diyoruz” dedi. Suriye’de beden eğitimi öğretmenliği yapan İzzettin, Türkiye’de sigortasız şekilde geceleri çok düşük bir ücretle çalışıyor.
Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi Müdürü Murat Erdoğan, BMMYK’nın İçişleri Bakanlığı’ndan dayandırdığı rakamlara göre Türkiye’deki 2,1 milyon Suriyeli’nin yüzde 20’sinin 0-4 yaş arasında olduğunu, bunun da rakamsal olarak 420 bin çocuğa işaret ettiğini söyledi.
Erdoğan, “Benim tahminim bunların yaklaşık 150-200 bini Türkiye’de doğdu. Türkiye bunları Suriye vatandaşı olarak kaydediyor. Ama vatansızlık riski tabii ki var. Ayrıca (Türkiye’nin mültecilere tahsis ettiği) Yabancı Tanıtma Kartı çalışma imkanı sağlamıyor” dedi.

Her 10 dakikada bir vatansız çocuk doğuyor
Dünya üzerinde yaklaşık 10 milyon kişi vatansız. Bu rakam, Norveç ve Danimarka’nın nufüsünun toplamına eşit. Devletsizliğin en büyük sebebi ise belirli gruplara yönelik ayrımcılık, devletlerde yeni sınırların oluşturulması ve milliyet hukuklarındaki boşluklar olarak biliniyor. Eski Sovyetler Birliği ve Yugoslavya’nın dağılması nedeniyle yaklaşık 600 bin kişi hala devletsizlik sorunu yaşıyor. Myanmar’da ise Müslüman grup Rohinyalılara karşı ayrılıkçı politikalar nedeniyle yaklaşık bir milyon kişiye ülke vatandaşlığı verilmedi. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ise BM’nin 1961 yılındaki düzenlediği kongresinde ‘Devletizliğin Azaltılması’ kararlarının ardından devletsiz insan sayısının azaltılması ve şartlarının iyileştirilmesi adına çalışma yürüten kurumlardan birisi.
BMMYK Komiseri Antonio Guterres’e göre, dünyada her 10 dakikada bir çocuk vatansız olarak dünyaya geliyor. Guterres, Suriye’deki mülteci krizinin vatansızlık durumunu körüklediğini vurguluyor. Yılda yaklaşık 70 bin vatansız Suriyeli bebek daha doğuyor.

Vatansız çocukları neler bekliyor?
Pasaportu olmadığı için başka ülkeye yasal yollarla gidemiyor
Uçağa binemiyor
Devletin sağlık hizmetlerinden ücretsiz faydalanamıyor
Vatandaşlığı olmadığı için üniversiteye giremiyor
Bu kişiler banka hesabı açamıyor

dipnot
Vatansız insanın uluslararası hukuktaki tanımı ‘herhangi bir devletin işlemdeki kanunu altında yurttaş olarak düşünülmeyen kişi’.

Bir önceki yazımız olan Tuğrul TÜRKEŞ MHP ye Dava Açmış başlıklı makalemizde Tuğrul TÜRKEŞ MHP ye Dava Açmış hakkında bilgiler verilmektedir.