‘Susuz kalan beynin ilk çığlığı baş ağrısıdır’

Geçen günlerde migren tedavisinde yurtdışında kullanılan kimi aşılar Türkiye‘den de onay aldı. Tahminen pek çok insan için küçük bir haberdi lakin benim için mucize niteliğinde… 10 yıldır migren hastasıyım. Dönemsel gelen ataklarım bazen 1 ay sürebiliyor. Benim migrenim auralı, yani atak dönemimin geldiğini 10-15 gün öncesinden hissedebiliyorum. Huzursuzluk, ağız kuruluğu, görme bozukluğu… Mesela ansızın bozuk bir televizyona bakar üzere zikzak görmeye başlıyorum. Baş ağrısıyla bir arada kusma, ışık ve kokuya hassasiyet, görme bozuklukları ve ağrı şiddetine nazaran el-ayak uyuşmaları yaşıyorum. Atak sürecimde karanlık bir odaya kapanıp resmen ‘ağrının benden sıkılmasını’ bekliyorum. Gündelik hayatım duruyor, kapıdan sızan ufacık ışık bile ağrımın şiddetlenmesine neden olabiliyor. Sonunda kesinlikle bir acil servisin kapısına dayanıyorum.

Haziran, Migren ve Baş Ağrısı Farkındalık Ayı. Bu sebeple Türkiye Migren Raporu’nu yayımlayan Global Migren ve Ağrı Derneği’nin lider yardımcısı Prof. Dr. Derya Uludüz’le bir ortaya geldik. Hem raporu hem de migren atakları yaşayanların dikkat etmesi gereken noktaları konuştuk. Benden de bir tavsiye: Migren günlüğü tutarsanız; atak öncesinde yaşadığınız belirtileri, ne yediğinizi-içtiğinizi, ağrınızın ne kadar sürdüğünü not alırsanız, bir sonraki atağı engelleyebilir ya da daha hafif geçmesini sağlayabilirsiniz.

Migren tipi baş ağrısı Türkiye’de ne kadar biliniyor?

Rapordaki araştırmaya katılanlara nazaran, Türkiye’de migren hastalığının bilinirliği yüzde 25, migren tedavisine yönelik bilinirlik oranıysa yüzde 14. Genel baş ağrısıyla migren ortasındaki fark toplumun yüzde 83’ü tarafından bilinmiyor. Hastaların neredeyse yüzde 90’ı uyku nizamı ve gerilimli iş hayatının migren ataklarını etkilediğini, yüzde 50’den fazlası migrenin iş ve okul hayatında önemli tesirleri olduğunu bildiriyor. Araştırmaya katılan doktorların yüzde 33’üyse Türkiye’de migren konusunda düşük farkındalığın, hastalığın teşhis ve tedavisini geciktirdiğini düşünüyor.

Migrenin nedeni nedir?

Ön planda genetik yatkınlığı olan bir ağrıdır. Annede migren varlığında çocuğa geçme ihtimali yüzde 70’tir. Lakin her genetik yatkınlığı olan kişi de migren ağrısı yaşamaz. Çevresel tetikleyiciler de tesirlidir. Migrenli beyni uyarılmaya çok yatkındır, olağan bireyde uykusuz kalmak sorun yaratmazken migrenli beyinde ağrı ortaya çıkar. Tetikleyicilerle ağrı merkezi uyarıldığında beyinde iltihabi bir tepkiyle savaş başlar. Lakin bu gerçek bir iltihaplanma değildir, steril iltihaplanma dediğimiz savaş hücrelerinin ortama salınmasıdır. Bu hücreler etrafındaki damarları genişletir, genişleyen damarlar beyin dokusuna bası yaparak ağrıyı tetiklerler. 

Migrenin belirtileri nelerdir?

Ağrılar zonklayıcı karakterdedir. Ataklar biçiminde gelir ve ortalama 12-24 saat sürer. Ekseriyetle tek taraflıdır; bulantı, bazen kusma ağrıya eşlik eder. Şahıslarda ‘ozmofobi’ dediğimiz kokuya hassasiyet olması, hareketle ağrının şiddetlenmesi ve ağrının günlük aktiviteleri bariz etkileyecek şiddette olması migren için belirleyici özelliklerdir. Şahıslar çoğunlukla ışık, ses hassasiyetinden yakınırlar.

Auralı ve aurasız migreni nasıl ayırt ederiz?

Migren baş ağrıları kendi içinde alt kümelere ayrılır. En sık görülen tipi aurasız kolay migrendir, kişi ağrılarının başlayacağını evvelden hissetmez. Migreni olan 4 bireyden 1’inde auralı tipi görülür, ağrılar başlamadan evvel haberci belirtiler olur. Ağrının başlayacağı baş yarımındaki beğenilen parlak ışıklar, yanıp sönen ışıklar, zikzaklı formlar görülebilir. Bunlar göz kapatılsa da devam eder. Daha seyrek olarak beğenilen karaltılı ve bulanık görme, muhakkak bir noktayı görememe olabilir. Bazen kişi baktığı yerin yarısını göremediğini söz edebilir. Birtakım bireylerde duyusal yakınma dediğimiz, kolda, elde, yüzde uyuşma, karıncalanmalar görülür. Seyrek olarak konuşmakta, sözleri bulmakta zorlanırlar. Migren aurası en kısa 5 dakika, sıklıkla da 20-40 dakika sürer.

Nasıl tedavi edilir?

Migren hastalarında tedavi seçenekleri atakların sıklığına nazaran değişiyor. Ağrı atakları haftada 1’den daha az olanlarda, atak sırasında ağrıyı azaltmaya yönelik tedbirler almak kâfi.  Atak sırasında genişleyen damarları daraltarak beyin dokusuna basıyı ortadan kaldıran ağrı kesici ilaçlar tesir sağlar. Lakin ağrı kesiciler yara bandı üzeredir, ağrıyı keser, tedavi etmez. Ağrı sırasında derin nefes idmanları ve masaj yapmayı denemenizi öneriyoruz. Atak başladığında çabucak camı açın ve oksijenin hem odaya hem de derin nefes alarak bedeninize girmesine müsaade verin. Kesinlikle su için; beynin yüzde 50’si sudan oluşuyor ve susuz kalan beynin birinci çığlığı baş ağrısıdır. Şayet sık kahve-çay içicisi değilseniz ağrı atağı sırasında bir küçük fincan kahve ya da çay içmenizi tavsiye edebilirim. İçindeki kafeinin ağrı azaltıcı tesiri var. Lakin aslında günlük sistemli çay-kahve tüketiyorsanız bu ataklarınızı kötüleştirebilir.

Daha çok kimlerde görülüyor?

Migrenli şahıslar çoklukla pratik, süratli, iş bitirici, hassas yapıya sahip. Herkesin sıkıntısını dert edinen, yardım eli uzatan, hassas ve mükemmeliyetçi bireyler. Her şeyi en ülkü biçimde yapma isteği içindeler. Kişilik özelliklerinin yanı sıra birinci derece akrabalarda migren olması hastalığa yatkınlığını yüzde 70 arttırır. Bayanlarda 3 kat daha sık karşılaşıyoruz: Toplumda bayanların yüzde 24’ünde, erkeklerinse yüzde 8’inde migreni görüyoruz.

BAŞ AĞRISI TİPLERİ

Ağrı başınızın neresinde?

* Şakaklardaysa gerginliğe yahut diş sıkmaya bağlı ağrı.

Alın ve göz etrafındaysa göz kaslarını çok kullanmaya, göz kırpma sorunlarına bağlı ağrı.

Tek taraflıysa, zonklayıcı ve ataklarla seyrediyorsa migren.

Yüzde elektrik çarpması formundaysa trigeminal nevralji.

Ensede ve boyun bölgesindeyse tansiyona, boyun fıtığına bağlı ağrı olabilir.

Gece uykudan uyandırıyor, sabah ortaya çıkıyor, yatınca yahut öne eğilince kötüleşiyorsa bu önemli bir problemden kaynaklanan baş ağrısının sinyalleridir.

GERİLİM, UYKUSUZLUK, HAVASIZ ORTAMDAN KAÇININ

Migrenli bayanların yüzde 60’ında menstrüasyon periyodu ağrıyı tetikler.

Gerilim, ağır çalışma temposu, kapalı ortamda daima masa başında kalmak, uzun saatler bilgisayar başında olmak tetikleyebilir. Migrenliler bilgisayar gözetici ekranlar kullanmalı, sık sık mola vermeliler.

Uykusuz kalmak yahut çok fazla uyumak. Günde 7-9 saat uyumak son derece değerli. Uyku için en ülkü vakit 23.00 – 7.00 ortasıdır.

Yemek sistemi değişikliği, yetersiz beslenme, açlık, yüksek karbohidratlı beslenme, kimi kokular, çok kafeinli besinler ağrı ataklarını tetikleyebilir.

Kimi hastalarda mayalı besinler, tatlandırıcılı içerikler, Çin yemeği, işlenmiş et, şarap, peynir, çikolata, sarımsak, soğan, kabuklu çerezler, turşu, sirke tetikleyici olabilir. Ancak bu besinleri diyetten çıkardığınızda her vakit ağrılar geçmeyebilir. Zira migren çok faktörlü tetikleyicilere sahiptir.

Hava değişikliği, yüksek nem, rüzgarlı hava, çok kuru hava, yüksek irtifaya çıkmak, bedene gerçek biçimde oksijen alamamak tesirli olabilir.

Kaynak: Hürriyet

Bir önceki yazımız olan Türkiye'nin en yüksek barajının su tutacağı tarih belli oldu başlıklı makalemizde Baraj, Barajı ve Gövde hakkında bilgiler verilmektedir.