Trabzon’da açık hava arkeoloji müzesi kurulacak

Trabzon’da açık hava arkeoloji müzesi kurulacak

Roma periyoduna ilişkin kale, rıhtım ve tarihi kalıntılar açık hava müzesine dönüştürülecek

TRABZON – Trabzon’un Ortahisar ilçesi Tabakhane vadisinde, pazaryeri ve otopark projeleri planlanan surun doğusu, Kuzgundere vadisinde yapılan hafriyat çalışmasında ortaya çıkan Roma ve Bizans dönenime ilişkin yapılar müdafaa altına alındı. Roma devrinde yapıldığı tespit edilen rıhtım, sur, anıtsal kapı için açık hava müzesi çalışmaları sürüyor.

Ortahisar ilçesine bağlı Pazarkapı kaleboyu mevkiinde Büyükşehir Belediyesi’ne ilişkin otopark inşası öncesi, arkeojeoradar ve sismik çalışmalarla tespit edilen kalıntılar için bu yılın başlarında müze tarafından yapılan sondaj hafriyat çalışmasında, Antik Roma rıhtım yapıları, kale müdafaa maksatlı hendek duvarı ve anıtsal yapılara ilişkin toprak altı kalıntılarla Trabzon’un tarihi geçmişi bir kere daha gün yüzüne çıkmıştı. Otopark alanında 5 farklı noktada yapılan sondaj hafriyat çalışmasında ortaya çıkan MÖ ve sonrası Roma dönenime ilişkin yapılar nedeniyle otoparkın etrafı kapatılarak inançlı haline getirilmişti.

Toprağın 4-6 metre altından çıkan yapılar için süren hafriyat çalışmalarında Roma imparatoru Hadrianus periyoduna ilişkin kentin antik liman surlarının Güneydoğu köşesine ilişkin kalıntılar, Doğu Roma imparatoru Justinyanus periyoduna ilişkin, milattan sonra 6. yüzyıl olarak tarihlendirilen sur duvarının bir kısmı ve Geç Bizans-Komnen devri olarak bilinen 1461 öncesi periyoda tarihlendirilen 150 metre uzunluğunda 5-7 metre yüksekliğe sahip savunma ve savunma dışı su yolu, gemi barınağı olarak kullanılmış olan su dolu hendeğin duvarı ortaya çıkmıştı. 5 bin metrekare genişliği bulan alanda hafriyat çalışmalarında yeniden Hadrianus devrine ilişkin olduğu düşünülen örme sütun bulunurken daha öncede Pazarkapı mahallesinde yıkılan bayanlar pazarının altından, savunma hendeği duvarı ve Roma devrine ilişkin rıhtım, rıhtımdan sur içine girişi sağlayan anıtsal kapı alanı ortaya çıkmıştı. M.S. 120’lerde Roma hükümdarı Hadrianus tarafından yaptırıldığı düşünülen rıhtım yıkılan Bayanlar Pazarı altında tekrar meydana çıktı. Trabzon antik kent, kıyı dolgu surları dışında, Kuzgundere vadisinde ortaya çıkan tarihi yapıların turizme kazandırılmasına yönelik çalışmalar sürerken Trabzon Doğal ve Tarihi Bedelleri Müdafaa Derneği Lideri Doç. Dr. Coşkun Erüz, Trabzon’un, antik çağdan günümüze en az 2 bin 400 yıldır, dünyanın kadim liman ve ticaret kentlerinden birisi olduğunu kaydederek, tarihi kalıntıların buna ışık tuttuğunu belirtti.

Tarihi kalıntıların, Roma, antik liman ve ipek yolu konseptleri ile birlikte açık hava arkoloji müzesine dönüştürülmesiyle Trabzon’un, dünya antik liman kentleri ortasındaki yeri, dünya kültür turizmi için tanınırlığı manasında kıymetinin daha da artacağına dikkat çeken Erüz, bu istikamette yapılan çalışmaları yakından takip ettiklerini söyledi.

Erüz, “Tabakhane- Kuzgundere vadisinin Karadeniz’e açılan ağzı olarak isimlendirilen bölge, antik Trabzon kentinin, liman kale surların doğusunda yer alıyor. Roma devri ve öncesinde, yazılı kaynaklara nazaran en az 2 bin 400 yıldır kentle birlikte denizcilik, taşıma ve ticaret faaliyetleri için kullanıldığı, günümüzde kentin ticari kalbi olan sur içi Pazarkapı ve sur dışı Çarsı-Meydan ortası bölgenin merkezinde bulunmakta. Vadi içerisinde daha evvel yapılmış olan ve daha öncesi periyotta kıyı kısımda yapılan hafriyatlarda, Roma ve sonrasına ilişkin kalıntılar ortaya çıkmıştı. Devamında Bayanlar mumhane de Osmanlının en kıymetli altyapı, dere ıslah emelli 90 metre uzunluğa, 4 metre genişlik ve 3 metre yüksekliğe sahip kesme taş kemerli menfez, tünel de Roma rıhtımı yakınında ortaya çıktı. En değerli buluntu, aşağı hisar doğu surları dışında, Bayanlar pazarı alanının altında, savunma hendeği içinde ortaya çıkan ve sağlam durumda olan Roma periyoduna ilişkin 20 metre uzunluğa sahip kesme taş blok yapıda gemi yanaşma, yükleme ve boşatma emelli kullanılan bir vadi içi rıhtım yapısıdır. Müdafaa altına alınan Rıhtım, etrafı ve kale surları ile sur içindeki anıtsal Roma kapısı Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından, müze tarafından hafriyatı yapılıp tamamlandığında Antik kent Roma Rıhtımı ve Roma’dan İpek yoluna açılan kapı konsepti ile, açık hava arkeoloji müzesi olarak düzenlenecek. Rıhtım önüne Roma periyodu yükleri ve donanımları ile birlikte bir maket gemi ve bulunan başka eserler sergilenecek. Müze tarafından, otopark alanında yapılan hafriyatta, tarihi surun muhafaza maksatlı yapılmış olan en az bin yıllık hendek duvarı ve duvarın iç kısmında bulunan, rıhtımla da ekli olan tarihi yapılar ki bunlar ticari, anıtsal yahut dini maksatlı nitelikli yapı kalıntılar ortaya çıktı. Ortaya çıkan kalıntılardan sonra alanla ilgili olarak müdafaa heyeti ve müzenin talepleri doğrultusunda, yapılaşma planlamaları durduruldu. Devamında bu alan büsbütün taranıp tabandaki muhtemel yapılar ortaya çıkarıldıktan sonra arkeolojik yapıya nazaran, burada bir açık hava arkeoloji parkı ya da müzesi halinde düzenlenmesi ya da; kalıntılar belirli bir noktada ise yeniden kentin gereksinimlerine yönelik bir park vb planlama düşünülüyor. Şu kademede, kapsamlı arkeolojik çalışmaların, KTÜ arkeoloji kısmı ve Roma ve öncesi konusunda uzman arkeoloji uzmanlarınca tamamlanması öngörülüyor. Hafriyat ve tespit uzun vakit alan ve dikkatli çalışılması gereken bahisler olduğu için biraz yavaş hareket ediliyor. Bu yıl içerisinde rıhtım etrafı ve sur tabanı hafriyatları tamamlanırsa, önümüzdeki yıllarda hem rıhtım, anıtsal kapı ve surlar restore edilecek hem de toprak altı kalıntılar açığa çıkartılarak bu alan bir arkeolojik park, açık hava arkeoloji müzesi formunda düzenlenecek ve inşallah, denize küsmüş kent Trabzon’ u denizcilik geçmişi ile tekrar buluşturacak, Antik liman kentine ilişkin eserler, bedeller ve farkındalık tekrar Trabzon’a kazandırılacak” dedi.

Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Bekir Koca

Bir önceki yazımız olan Tarihi Kadıköy Hal Binası'nda tepki çeken restorasyon çalışması başlıklı makalemizde istanbul, Mi̇mar ve Restorasyon hakkında bilgiler verilmektedir.