Uygulama geometrinin en eski örneği 3 bin 700 yıllık kil tablette keşfedildi: Trigonometrinin Pisagor’dan bin yıl önce keşfedildiği kanıtlandı

Avustralyalı bir matematikçi olan Dr. Daniel Mansfield, 3  bin 700 yıllık bir Babil kil tableti üzerinde bilinen en eski uygulamalı geometri örneğini keşfetti. Si.427 olarak bilinen tablet, kimi toprakların hudutlarını ölçen bir plan taşıyor.

İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDEYDİ

Mansfield, tabletin MÖ 1900 ile 1600 ortasındaki Eski Babil periyoduna ilişkin olduğunu ve 19. yüzyılın sonlarında Irak’ta bulunduğunu söyledi. Mansfield, tableti incelemeden evvel İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunuyordu.

Avustralya’da yer alan New South Wales Üniversitesi’nde doçent olan Mansfield ve meslektaşı Norman Wildberger, daha öncede dünyanın en eski ve en hakikat trigonometrik tablosunu içeren öteki bir Babil tabletini keşfetmişti.Plimpton 322 ismi verilen tabletin muhtemelen inşaat ölçümlerinde kullanıldığını belirtmişti.

Plimpton 322’de, Pisagor teoreminden yaklaşık bin yıl evvel dik açılı üçgenlerin tanımladığı görüldü. 

Mansfield, “Bu beşerler sırf trigonometriyi Pisagor’dan bin yıl evvel keşfetmedi, bu hesaplamaları fonksiyonel olarak kullandılar” dedi.

BİR ALANI TANIMLIYOR

Plimpton 322’nin keşfi ise araştırmacıları, tıpkı periyoda ilişkin Pisagor üçlülerini içeren öbür tabletleri bulma arayışına soktu.Yapılan çalışmalar ise onları Si.427’ye götürdü.

foundations of Science isimli bilimsel mecmuada yayımlanan çalışma kapsamında Mansfield, “Si.427, satılmakta olan bir arazi modülü ile ilgili. Çivi yazısıyla, karakteristik kama biçimindeki girintilerle tablet, bataklık alanların yanı sıra bir harman yeri ve yakındaki bir kuleyi içeren bir alanı tanımlıyor” diye konuştu.

Mansfield’e nazaran, kil tablette yar alan ve alanı betimleyen dikdörtgenler, eşit uzunlukta zıtkenarlara sahip. Bu da değerde insanların dikey çizgileri evvelkinden daha hakikat bir halde oluşturmanın yolunu bulduklarını gösteriyor.

Mansfield, “Tıpkı bugün yaptığımız üzere, arazi hudutlarının nerede olduğunu bulmaya çalışan özel çalışanlar var ancak bir modül GPS ekipmanı kullanmak yerine Pisagor üçlülerini kullanıyorlar” diye konuştu. 

PİSAGOR TEOREMİNDEN BİN YIL EVVEL

Başka taraftan Plimpton 322 ve Si.427’nin her ikisi de Pisagor üçlülerini kullanıyor olsa da, Yunan matematikçi Pisagor’dan en az bin yıl evvel oluşturuldular.

TÜM BATI İDEOLOJİSİNİ ETKİLEDİ

Sisamlı Pisagor olarak bilinen Yunan filozof ve matematikçi MÖ 570 – MÖ 495’de günümüzde İzmir ve Aydın vilayetlerinin kıyı şeridinde yer alan  İyonya bölgesinde yaşadı. Pisagor, evvel Platon ve Aristo’nun ideolojilerini sonra ise tüm Batı ideolojisini etkiledi. 

“Pisagor’un teoremi”yle dünya tarihine taraf verdi. Pisagor ve öğrencileri her şeyin matematikle ilgili olduğuna, sayıların en son gerçek olduğuna, matematik aracılığıyla her şeyin iddia edilebileceğine ve ölçülebileceğine inandı.

Mansfield, “Pisagor üçlülerinin ne olduğunu anladığınızda, toplum belli bir matematiksel karmaşıklık seviyesine ulaştı” dedi.

BABİLLİLER 60 TABANLI BİR SAYI SİSTEMİ KULLANDI

Öte yandan, Si.427 üç Pisagor üçlüsü içeriyo: 3, 4, 5; 8, 15, 17; ve 5, 12, 13. Babilliler, bugün saatleri 60 dakikaya ayırdığımıza  emsal biçimde, 60 tabanlı bir sayı sistemi kullandılar ve bu, beşten büyük asal sayılarla çalışmayı zorlaştırdı.
Mansfield, “Artık Babillilerin hangi sorunu çözdüğünü bildiğimize nazaran, bu periyoda ilişkin tüm matematiksel tabletler tekrar mana kazanıyord. Vaktin gereksinimlerini karşılamak için matematiğin geliştirildiğini görüyorsunuz” dedi.

Mansfield’ı Si.427 konusunda şaşırtan öbür şeylerden biri ise tabletin gerisine büyük bir  yazı tipiyle kazınmış olan ve 25 dakika 29 saniyeye benzeyen altmışlık “25:29” sayısı…

Mansfield, “Yaptıkları bir hesaplamanın modülü mı? Şimdi rastlamadığım bir alan mı? Bir şeyin ölçüsü mü?Bu benim için hakikaten hudut bozucu zira tablet hakkında anladığım çok şey olmasına karşın bunu şimdi çözemedim” dedi.